Activiteitenverslag 2016 van het FAVV - Microbiologisch contaminanten

FAVV - ACTIVITEITENVERSLAG 2016
Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen

ZOEKMOTOR

A tot Z

Het FAVV

Ten dienste van
de consumenten

Ten dienste van
de professionelen

Internationale
relaties - Export

Inspecties

Dieren- en planten-
gezondheid, CVTI

Monsternemingen
en analyses

Controles
bij invoer

Fraudebestrijding

Barometers

Programmering van de controles Soorten controles Globale analyseresultaten

Kwaliteit en etikettering Samenstelling Additieven en aroma's Allergenen GGO Bestraling

Contaminanten Fysico-chemisch Microbiologisch

Residuen en verboden stoffen Residuen van bestrijdingsmiddelen Geneesmiddelen Andere stoffen

Controles op intracommunautaire zendingen Sectorale bemonsteringsplannen

Microbiologisch contaminanten

Afdrukbare versie |

Laatst bijgewerkt op 26.06.2017

Indicator micro-organismen

	Bemonsteringsmateriaal
	Diervoeders
	Levensmiddelen
	Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
	Water (niet gebruikt als drank)

Pathogene micro-organismen

	Diervoeders
	Levensmiddelen
	Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
	Water (niet gebruikt als drank)

Antibioticaresistentie

Elk jaar voert het FAVV meerdere tienduizenden microbiologische analyses uit op monsters uit de hele voedselketen. Zo worden pathogene micro-organismen opgespoord (Salmonella, Campylobacter, STEC (o.a. E. coli O157, O103, O104:H4, O111, O145 en O26), Listeria monocytogenes, Staphylococcus coagulase positieve, Bacillus cereus, Hepatitis A-virus, Norovirus, Clostridium perfringens, Cronobacter sakazakii, Clostridium botulinum, Vibrio cholereae, Vibrio parahaemolyticus, Yersinia) en indicatororganismen voor de hygiëne (totaal kiemgetal, E. coli, Enterobacteriaceae, gisten en schimmels).

Microbiologische criteria van toepassing op levensmiddelen van dierlijke oorsprong

Kip besmet met bacteriën, hoe gevaarlijk is dat ?

Rapport Trends and Sources (EN)

Indicator micro-organismen

Indicatororganismen zijn micro-organismen, toxinen of metabolieten. Hun aanwezigheid of concentratie hangt samen met de beheersing van de proceshygiëne. Het kunnen indicatoren zijn van een initiële microbiële contaminatie van rauwe producten, van de beheersing van contaminaties na hittebehandeling, van de hygiëne bij het hanteren van levensmiddelen, van de bewaaromstandigheden... Bijvoorbeeld Enterobacteriaceae of E. coli voor de opvolging van fecale contaminatie en gist en schimmels voor de monitoring van contaminatie via de lucht.

Opgelet, hygiënecriteria voor één schakel in de voedselketen kunnen beschouwd worden als een veiligheidscriterium voor een andere schakel in de keten en omgekeerd. Bijvoorbeeld, binnen dezelfde keten is Salmonella een proceshygiëne-indicator tijdens het slachten en wordt dan een veiligheidscriterium voor gehakt vlees.

Bemonsteringsmateriaal

Aantal missies	Aantal operatoren
509	55

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
E. coli	411	98,3%	-
Enterobacteriaceae	192	96,9%	2
Totaal kiemgetal	192	95,8%	2
Totaal	795	97,3%	2

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Andere	2
Totaal	2

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Swabs	7	E. coli
Swabs	6	Enterobacteriaceae
Swabs	8	Totaal kiemgetal

Diervoeders

Aantal missies	Aantal operatoren
218	77

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Enterobacteriaceae	261	92,3%	20
Totaal	261	92,3%	20

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Inbeslagnemingen	7
PV	6
Waarschuwingen	5
Andere	2
Totaal	20

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Dierlijke eiwitten NHC	2	Enterobacteriaceae
Hondenkluiven	1	Enterobacteriaceae
Volledige diervoeders	17	Enterobacteriaceae

Levensmiddelen

Aantal missies	Aantal operatoren
5.519	3.436

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Coliformen	68	92,6%	1
E. coli	6.533	97,7%	38
Enterobacteriaceae	1.476	95,7%	10
Enterococcen	103	99,0%	-
Gisten en schimmels	571	79,9%	7
Pseudonomas aeruginosa	108	99,1%	-
Sporen van sulfiet reducerende anaeroben	44	100,0%	-
Streptococcen	44	100,0%	-
Totaal kiemgetal	2.940	85,7%	67
Totaal	7.864	90,9%	117

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Inbeslagnemingen	1
Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator	58
Waarschuwingen	24
Andere	34
Totaal	117

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Bereide melk in flessen	2	Enterobacteriaceae
Bereidingen op basis van rauwe eieren	2	Totaal kiemgetal
Bonen	1	Totaal kiemgetal
Boter	32	E. coli
Brood	1	Gisten en schimmels
Dranken op basis van melk	3	Enterobacteriaceae
Fruitsap	24	Gisten en schimmels
Gember	2	Totaal kiemgetal
Groenten, fruit en granen van het vierde gamma	67	Gisten en schimmels
IJsblokjes	2	Coliformen
IJsblokjes	1	E. coli
IJsblokjes	1	Enterococcen
Kaas	38	E. coli
Karnemelk	1	Enterobacteriaceae
Kiemgroenten	6	E. coli
Koude kant-en-klare maaltijden	1	E. coli
Koude zakoeski	1	E. coli
Kruidenmix	1	Totaal kiemgetal
Melk	8	E. coli
Melk	9	Enterobacteriaceae
Melk	22	Totaal kiemgetal
Munt	1	E. coli
Opvolgzuigelingenvoeding	2	Enterobacteriaceae
Patisserie	1	E. coli
Patisserie	18	Totaal kiemgetal
Peterselie	1	E. coli
Quorn	1	Totaal kiemgetal
Rijst	1	Totaal kiemgetal
Rijstpap	1	Enterobacteriaceae
Roomijs	1	E. coli
Roomijs	11	Enterobacteriaceae
Roomijs	4	Totaal kiemgetal
Sauzen	2	Totaal kiemgetal
Schaaldieren	2	E. coli
Schaaldieren	62	Totaal kiemgetal
Schaaldierensalade	1	E. coli
Schaaldierensalade	5	Gisten en schimmels
Schaaldierensalade	16	Totaal kiemgetal
Spinazie	1	E. coli
Tofu	6	Totaal kiemgetal
Tweekleppige weekdieren	10	E. coli
Vissalade	9	Gisten en schimmels
Vissalade	5	Totaal kiemgetal
Vissen	2	E. coli
Vissen	1	Totaal kiemgetal
Vlees	25	E. coli
Vlees	220	Totaal kiemgetal
Vleesbereidingen	6	E. coli
Vleesbereidingen	31	Totaal kiemgetal
Vleesproducten	3	E. coli
Vleesproducten	9	Enterobacteriaceae
Vleesproducten	9	Gisten en schimmels
Vleesproducten	23	Totaal kiemgetal
Vloeibare eiproducten	1	Enterobacteriaceae
Volledige zuigelingenvoeding	2	Enterobacteriaceae
Warme kant-en-klare maaltijden	2	E. coli
Warme kant-en-klare maaltijden	16	Enterobacteriaceae
Water	3	Coliformen
Water	4	E. coli
Water	1	Pseudonomas aeruginosa
Water	3	Totaal kiemgetal
Yoghurt	7	Enterobacteriaceae

Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib

Aantal missies	Aantal operatoren
45	4

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Enterobacteriaceae	54	98,1%	2
Totaal	54	98,1%	2

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Inbeslagnemingen	1
Andere	1
Totaal	2

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Dierlijke eiwitten NHC	1	Enterobacteriaceae

Water (niet gebruikt als drank)

Aantal missies	Aantal operatoren
80	77

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Coliformen	37	75,7%	4
E. coli	81	95,1%	1
Enterococcen	39	92,3%	2
Pseudonomas aeruginosa	39	97,4%	-
Totaal kiemgetal	1	100,0%	-
Totaal	83	86,7%	5

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
PV	1
Waarschuwingen	1
Andere	3
Totaal	5

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Water gebruikt in bereidingen	9	Coliformen
Water gebruikt in bereidingen	4	E. coli
Water gebruikt in bereidingen	3	Enterococcen
Water gebruikt in bereidingen	1	Pseudonomas aeruginosa

Pathogene micro-organismen

Bij het analyseren van voedingsmiddelen op pathogenen, wordt gefocused op de micro-organismen die ziekte kunnen veroorzaken bij de mens door de consumptie van levensmiddelen die ziekteverwekkers bevatten. Sommige bacteriën produceren toxines waardoor men ziek wordt. Onder de pathogene micro-organismen/toxines vallen bacteriën (vb. Listeria monocytogenes, Salmonella, shigatoxineproducerende E. coli, Yersinia enterocolitica), virussen (vb. Norovirus, Hepatitis A virus) en toxines van bacteriën (vb. toxines van Clostridium perfringens, van Bacillus cereus, van Staphylococcus aureus).

Diervoeders

Aantal missies	Aantal operatoren
891	494

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Salmonella	966	98,6%	18
Totaal	966	98,6%	18

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Inbeslagnemingen	6
Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator	1
PV	6
Waarschuwingen	4
Andere	1
Totaal	18

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Dierlijke eiwitten NHC	2	Salmonella
Hondenkluiven	1	Salmonella
Oliehoudende zaden, oliehoudende vruchten en daarvan afgeleide producten	1	Salmonella
Producten van landdieren	4	Salmonella
Volledige diervoeders	6	Salmonella

Levensmiddelen

Aantal missies	Aantal operatoren
10.080	5.243

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Bacillus cereus	1.564	99,0%	1
Campylobacter	3.470	93,5%	39
Clostridium botulinum	116	100,0%	-
Clostridium perfringens	503	99,2%	2
Cronobacter sakazakii	385	100,0%	-
Hepatitis A Virus	354	100,0%	-
Listeria monocytogenes	9.738	99,1%	28
Norovirus	510	98,4%	-
Salmonella	9.399	97,3%	52
Staphylococcus	4.531	98,6%	10
STEC	3.660	98,6%	8
Vibrio cholerae	277	98,9%	1
Vibrio cholerae pathogeen	4	75,0%	-
Vibrio parahaemolyticus	139	87,8%	1
Vibrio parahaemolyticus pathogeen	19	94,7%	-
Yersinia enterocolitica	327	85,0%	-
Totaal	18.450	95,9%	138

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Inbeslagnemingen	2
Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator	6
PV	22
Waarschuwingen	11
Andere	97
Totaal	138

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Bereidingen op basis van rauwe eieren	7	Staphylococcus
Boter	13	Listeria monocytogenes
Boter	6	Staphylococcus
Dieetvoedingsmiddelen voor medisch gebruik, speciaal bestemd voor zuigelingen	3	Staphylococcus
Gember	1	Salmonella
Gemengde peper	1	Salmonella
IJsblokjes	1	Clostridium perfringens
Kaas	1	Campylobacter
Kaas	4	Listeria monocytogenes
Kaas	1	Salmonella
Kaas	14	Staphylococcus
Kaas	3	STEC
Koude kant-en-klare maaltijden	7	Bacillus cereus
Koude kant-en-klare maaltijden	2	Listeria monocytogenes
Koude kant-en-klare maaltijden	2	Salmonella
Koude zakoeski	3	Bacillus cereus
Koude zakoeski	1	Listeria monocytogenes
Koude zakoeski	2	Staphylococcus
Kruidenmix	1	Bacillus cereus
Melk	1	Bacillus cereus
Melk	2	Listeria monocytogenes
Melk	2	Staphylococcus
Melk	2	STEC
Patisserie	4	Staphylococcus
Roomijs	8	Staphylococcus
Schaaldieren	1	Vibrio cholerae
Schaaldierensalade	1	Listeria monocytogenes
Schaaldierensalade	4	Staphylococcus
Sesamzaad	1	Salmonella
Spinazie	1	Listeria monocytogenes
Swabs	99	Salmonella
Swabs	44	STEC
Swabs	3	Yersinia enterocolitica
Thee	1	Bacillus cereus
Tweekleppige weekdieren	1	Campylobacter
Tweekleppige weekdieren	6	Norovirus
Tweekleppige weekdieren	3	Salmonella
Tweekleppige weekdieren	2	Vibrio cholerae
Tweekleppige weekdieren	1	Vibrio cholerae pathogeen
Tweekleppige weekdieren	17	Vibrio parahaemolyticus
Tweekleppige weekdieren	1	Vibrio parahaemolyticus pathogeen
Vacht	33	Salmonella
Visfilets	1	Listeria monocytogenes
Vissalade	4	Listeria monocytogenes
Vissalade	2	Staphylococcus
Vissen	1	Bacillus cereus
Vlees	1	Bacillus cereus
Vlees	218	Campylobacter
Vlees	91	Salmonella
Vlees	2	Staphylococcus
Vleesbereidingen	2	Campylobacter
Vleesbereidingen	32	Listeria monocytogenes
Vleesbereidingen	15	Salmonella
Vleesbereidingen	1	Staphylococcus
Vleesbereidingen	2	STEC
Vleesbereidingen	46	Yersinia enterocolitica
Vleesproducten	3	Campylobacter
Vleesproducten	22	Listeria monocytogenes
Vleesproducten	5	Salmonella
Vleesproducten	8	Staphylococcus
Vloeibare eiproducten	1	Salmonella
Warme kant-en-klare maaltijden	1	Bacillus cereus
Warme kant-en-klare maaltijden	2	Clostridium perfringens
Water	1	Clostridium perfringens
Water	2	Norovirus

Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib

Aantal missies	Aantal operatoren
45	4

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Salmonella	54	92,6%	2
Totaal	54	92,6%	2

Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten

	Aantal maatregelen
Andere	2
Totaal	2

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Dierlijke eiwitten NHC	4	Salmonella

Water (niet gebruikt als drank)

Aantal missies	Aantal operatoren
52	51

	Aantal monsternemingen	Gunstige monsternemingen	Aantal maatregelen
Clostridium perfringens	52	98,1%	-
Totaal	52	98,1%	-

Non-conformiteiten

	Aantal monsternemingen	Non-conforme parameters
Water gebruikt in bereidingen	1	Clostridium perfringens

Antibioticaresistentie

De Belgische overheden en onderzoeksinstellingen in het algemeen en het Wetenschappelijk comité van het FAVV in het bijzonder besteden heel wat aandacht aan antimicrobiële resistentie. Niet alleen wordt de situatie opgevolgd door monitoring (analyses van vlees en van levende dieren), maar er worden ook concrete maatregelen genomen en voorbereid om tot een rationeel gebruik van antibiotica in de dierlijke sector te komen zodat de resistentie teruggedrongen kan worden en zo vermeden wordt dat ze een gevaar vormt voor de volksgezondheid.
Samen met de verschillende betrokkenen uit de sector levert het FAVV een financiële bijdrage en werkt het samen met het AMCRA (Antimicrobial Consumption and Resistance in Animal). Dit expertisecentrum sensibiliseert veehouders en dierenartsen, maakt een inventaris op van de situatie en stelt gidsen op om tot een verantwoord gebruik van antibiotica te komen. Deze initiatieven hebben een daling van bijna 16% in de verkoop van antibiotica tussen 2011 en 2015 teweeg gebracht. Alle betrokken partijen zijn voorstander om het proces te versnellen.

2016 – Sleuteljaar van autoregulatie naar coregulatie

In 2016 werd het Convenant tussen de Federale Overheid (vertegenwoordigd door de federale ministers van volksgezondheid, Maggie De Block, en van landbouw, Willy Borsus, in het kader van de “One Health approach”) en de betrokken sectorpartners betreffende de vermindering van het gebruik van antibiotica in de dierlijke sector ondertekend. Het convenant formaliseert het akkoord van de betrokken partijen over de door AMCRA voorgestelde reductiedoelstellingen voor het gebruik van antibiotica op te volgen en om de implementatie van autoregulerende maatregelen te stimuleren. Het gaat hier om een reductie van 50% in het gebruik van antibiotica in het algemeen tussen 2011 en 2020, een reductie van 75% in het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica tussen 2011 en 2020 en een reductie van 50% in het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders tussen 2011 en 2017. Een beheerscomité, samengesteld uit de vertegenwoordigers van alle betrokken partijen, volgt de implementatie van de door de sectoren en overheid voorgestelde maatregelen op. Het koninklijk besluit dat de omkadering van het gebruik in de diergeneeskunde van de voor de dieren- en volksgezondheid kritisch belangrijke antibiotica vastlegt werd midden 2016 gepubliceerd. De verplichte centrale registratie van het gebruik van antimicrobiële middelen wordt een feit begin 2017.

Sinds 2011 wordt door het FAVV de antimicrobiële resistentie van pathogenen en indicatorkiemen bij kalveren, jonge runderen, varkens, pluimvee en dierlijke producten opgevolgd. Sedert 2014 is de op Europees niveau geharmoniseerde monitoring volledig geïntegreerd in de nationale monitoring. De antimicrobiële resistentie van o.a. E. coli, Salmonella en Campylobacter wordt opgevolgd evenals het voorkomen van ESBL-, AmpC- en carbapenemase-producerende E. coli’s. Het CODA publiceert jaarlijks op zijn website de resultaten van de monitoring bij dieren, de Europese resultaten worden jaarlijks gepubliceerd door de EFSA.

AMCRA

Het Kenniscentrum AMCRA (Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals), een initiatief van alle betrokken actoren uit de sector en mede ondersteund en gefinancierd door het FAVV en het FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten), is werkzaam sedert 2012.
Jaarlijks worden strategische doelstellingen vastgelegd ter bevordering van de informatie, sensibilisatie en communicatie in het kader van de antimicrobiële resistentie bij productie- en gezelschapsdieren. Hun uitgebrachte adviezen, formularia, gezondheidsgidsen en dergelijke worden gepubliceerd op hun website (www.amcra.be). Verder verzorgt AMCRA sensibilisatiecampagnes, roadshows voor dierenartsen en veehouders en vaardigt ze sprekers af op nationale en internationale congressen.
In 2016 ondersteunde AMCRA onder andere de overheid en de sectoren bij de uitbouw van Sanitel-Med, het centrale datacollectiesysteem voor het gebruik van antibioticum en het tot stand brengen van het Convenant tussen de Federale Overheid en alle betrokken sectorpartners betreffende de vermindering van het gebruik van antibiotica in de dierlijke sector. Ook in 2017 gaat de samenwerking verder.

Monitoring van antimicrobiële resistentie bij zoönotische bacteriën

Campylobacter

De antimicrobiële resistentie van Campylobacter jejuni werd geëvalueerd op 370 stammen afkomstig van karkassen en vlees van pluimvee. De resistentie tegen fluoroquinolonen en tetracycline bleef geleidelijk stijgen in 2016.

35% van de isolaten zijn gevoelig voor alle geteste antibiotica, een lichte stijging ten opzichte van 2015;
2,7% van de isolaten zijn resistent aan 3 geteste antibiotica of meer wat opnieuw een lichte stijging van de multiresistentie betekent (+0,7% in vergelijking met 2015, +2,2% in vergelijking met 2014).

Salmonella

Bij levende dieren worden jaarlijks de Salmonella-isolaten genomen in het kader van het nationale Salmonella bestrijdingsprogramma bij leghennen en braadkippen onderzocht op hun antimicrobiële resistentie profiel. Deze analyses kaderen in de Europese geharmoniseerde monitoring.

Leghennen

Braadkippen

Resultaten van de meest voorkomende serotypes genomen bij braadkippenbedrijven

	Aantal isolaten	Resistent tegen minstens 1 antimicrobieel middel	Multiresistent (>3 antimicrobiële middelen)	Multiresistent (> 2 antimicrobiële middelen)
S. Infantis	52	94%	30%	50%
S. Typhimurium	28	93%	39%	54%
S. Gaminara	14	14%	0%	0%
S. Livingstone	5	0%	0%	0%
S. Paratyphi B var. Java	4	100%	25%	25%
S. Mbandaka	3	100%	0%	33%
S. Derby	3	100%	0%	0%

Levensmiddelen
De antimicrobiële resistentie werd bepaald op 227 Salmonella stammen die geïsoleerd werden uit voeding in het kader van het controleprogramma van het FAVV. Voor het tweede jaar op rij werd de MIC bepaling uitgevoerd op alle aangetroffen serotypes. 39,7% van de stammen vertoonden geen resistentie, 13,7 % waren resistent tegen 1 antibioticum, terwijl 34,4% multi-resistent waren (resistent tegen 3 of meer antibiotica). De meest voorkomende resistenties betreffen sulfamethoxazol (39,2%), ampicilline (33,5%) en tetracycline (29,9%).

In het kader van een geharmoniseerde monitoring in de EU werd de antimicrobiële resistentie bepaald op 176 Salmonella stammen geïsoleerd uit karaksmonsters genomen ter verificatie van het proceshygiënecriterium voor Salmonella. De monsters werden bekomen via het controleprogramma van het FAVV (85) en via de autocontrole door operatoren (91). De Europese geharmoniseerde monitoring betrof in 2016 karkassen van braadkippen, net zoals in 2014. 29% van de stammen vertoonden geen resistentie, 7,9% waren resistent tegen 1 antibioticum, terwijl 42,6% multi-resistent waren (resistent tegen 3 of meer antibiotica). De meest vookomende resistenties betreffen sulfamethoxazol (56,8%), ciprofloxacin (56,8%) en nalidixine zuur (54,5%). Vergeleken met 2014 ziet men een afname van de resistentie voor alle onderzochte antimicrobiële middelen, behalve voor sulfamethoxazol en nalidixine zuur.

MRSA (methicilline resistente Staphylococcus aureus)

Sedert 2011 wordt jaarlijks een monitoring uitgevoerd naar de prevalentie en antimicrobiële resistentie van MRSA. Het betreft een cyclus van drie jaar dat zich telkens herhaald waarin in het eerste jaar de monitoring bij pluimvee uitgevoerd wordt, het volgende jaar bij rundvee en het derde jaar bij varkens. Zo werden in 2014 pluimvee, in 2015 runderen en in 2016 varkens bemonsterd. Er werd een daling waargenomen van het aantal MRSA-positieve stalen genomen op varkensbedrijven van 64% in 2013 naar 53% in 2016. 80% van de MRSA-stammen behoorden tot de CC398 groep (diergerelateerde MRSA). Alle stammen waren resistent tegen 3 tot 14 van de 19 onderzochte antimicrobiële middelen. Er waren telkens 2 stammen resistent tegen mupirocine en linezolid, 2 ‘last resort’-antibiotica in de humane geneeskunde.

Monitoring van antimicrobiële resistentie bij indicatorkiemen

Er wordt jaarlijks een monitoring uitgevoerd van de antimicrobiële resistentie van E. coli bij jonge vleesrunderen op het bedrijf. Bij pluimvee, vleeskalveren en varkens wordt een gelijkaardige monitoring uitgevoerd op het niveau van het slachthuis. De monitoring bij pluimvee, vleeskalveren en varkens maakt deel uit van de op Europees niveau geharmoniseerde monitoring. De monitoring bij jonge vleesrunderen is een nationaal initiatief.

	Aantal isolaten	Resistent tegen minstens 1 antimicrobieel middel	Multiresistent (>3 antimicrobiële middelen)	Multiresistent (> 2 antimicrobiële middelen)
E. coli – pluimvee	167	91,6%	58,7%	68,9%
E. coli – varkens	174	71,3%	31,6%	45,4%
E. coli – jonge runderen	176	35,8%	10,8%	15,9%
E. coli – kalveren	174	79,9%	46,0%	58,0%

Bij pluimvee treedt opnieuw een lichte stijging op in het percentage resistente stammen ten opzichte van 2015 (88,1%). De meest voorkomende resistentie is tegen ampicilline (84%), sulfamethoxazole (69%) en ciprofloxacine (57%). Daar waar de resistentie tegen ampicilline en sulfamethoxazole gestegen is in vergelijking met 2015 (76% en 69%) is de resistentie tegen ciprofloxacine gedaald (63,8%). Bij varkens wordt in tegenstelling met voorgaande jaren, een stijging gezien, zowel voor het percentage resistente als het percentage multiresistente stammen. De meest voorkomende resistentie bij varkens is de resistentie tegen sulfamethoxazole (50%), gevolgd door tetracycline en ampicilline (beide 47%) en trimethoprim (45%). In vergelijking met 2015 (43%, 40%, 35% en 38%) wordt voor allen een stijging gezien. Bij jonge runderen en bij vleeskalveren blijft de situatie stabiel.

ESBL producerende Escherichia coli

Resistentie tegen betalactamantibiotica komt frequent voor bij E. coli. Deze resistentie kan fenotypisch onderverdeeld worden in verschillende groepen, nl. ESBL- (extended spectrum beta-lacatamase), AmpC- en carbapenemaseproducerende E. coli’s. Een monitoring om de verdeling van de verschillende groepen in kaart te brengen werd voor het tweede opeenvolgende jaar uitgevoerd bij varkens en vleeskalveren en voor de eerste maal bij pluimvee.

	Aantal isolaten	ESBL	AmpC	ESBL + AmpC
Pluimvee	171	84,8%	10,5%	4,7%
Varkens	172	90,1%	9,3%	0,6%
Kalveren	173	89,6%	7,5%	2,9%

Bij varkens werd een lichte verschuivingen gezien waarbij procentueel het type AmpC iets meer voorkwam dan in 2015 (5,8%) en het ESLB-type iets minder (93,7%). Bij vleeskalveren werd eveneens een lichte verschuivingen gezien ten opzichte van 2015 ten voordele van het AmpC-type (3,8%) ten opzichte van het gemengde type ESBL/AmpC (5,4%).

Vanaf 2011 tot 2015 werden op monsters van pluimveevlees (karkassen en versneden vlees met vel) kwantitatieve analyses (tellingen) uitgevoerd op ESBL producerende E. coli. In 2016 werd overgeschakeld op een detectietechniek. In 2016 werden 279 monsters geanalyseerd. In 69.5% van de monsters werd ESBL gedetecteerd. Net zoals in 2015 is de meest voorkomende resistentie die tegen cefotaxime, ampicilline, ceftazidime en sulfamethoxazole.

In het kader van de geharmoniseerde monitoring in de EU, werden 300 monsters varkensvlees en 300 monsters rundsvlees onderzocht op aanwezigheid van ESBL producerende E. coli. Respectievelijk 14% (15.5% in 2015) en 6.3% (9.5% in 2015) van de stalen waren positief. Net zoals in 2015 is de meest voorkomende resistentie in beide matrices die tegen ampicilline, cefotaxime, ceftazidime en sulfamethoxazole.

In het kader van het controleprogramma van het FAVV werden 121 monsters van vissen afkomstig van aquacultuur en schaaldieren geanalyseerd op aanwezigheid van ESBL: 2.5% was positief (3% in 2015).

Onze opdracht is te waken over de veiligheid in de voedselketen en de kwaliteit van ons voedsel, ter bescherming van de gezondheid van mens, dier en plant.

ONZE SITES :

- FAVV Professionelen
- FAVV Consumenten
- De smiley
- Wetenschappelijk Comité
- Foodweb
- FAVV Enquêtes

CONTACT :

- De woordvoerders
- Lokale controle-eenheden (LCE)
- Interne en externe laboratoria
- Het meldpunt voor de consument
- De ombudsdienst voor de operatoren