| |
Microbiologisch contaminanten Afdrukbare versie |  Laatst bijgewerkt op
14.06.2018
Elk jaar voert het FAVV meerdere tienduizenden microbiologische analyses uit op monsters uit de hele voedselketen. Zo worden pathogene micro-organismen opgespoord (Salmonella, Campylobacter, STEC- o.a. E. coli O157, O103, O104:H4, O111, O145 en O26), Listeria monocytogenes, Hepatitis A-virus, Norovirus, Cronobacter spp., Vibrio cholereae, Vibrio parahaemolyticus, Yersinia enterocolitica) en indicatororganismen voor de hygiëne (totaal kiemgetal, E. coli, Enterobacteriaceae, gisten en schimmels). Sommige indicatoren zoals coagulase positieve Staphylococcus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens en Clostridium botulinum kunnen bij hoge aantallen toxines produceren die humaan pathogeen zijn.
Indicator micro-organismen
Indicatororganismen zijn micro-organismen, toxinen of metabolieten waarvan de aanwezigheid of concentratie samenhangt met de beheersing van de proceshygiëne. Het kunnen indicatoren zijn van een initiële microbiële contaminatie van rauwe producten, van de beheersing van contaminaties na hittebehandeling, van de hygiëne bij het hanteren van levensmiddelen, van de bewaaromstandigheden, ... Bijvoorbeeld Enterobacteriaceae of E. coli voor de opvolging van fecale contaminatie en gisten en schimmels voor de monitoring van contaminatie via de lucht.
Opgelet, hygiënecriteria voor één schakel in de voedselketen kunnen beschouwd worden als een veiligheidscriterium voor een andere schakel in de keten. Bijvoorbeeld, binnen dezelfde keten is Salmonella een proceshygiëne-indicator tijdens het slachten en een veiligheidscriterium voor gehakt vlees.
Bemonsteringsmateriaal
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 460 |
53 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| E. coli |
403 |
98,8 |
- |
| Enterobacteriaceae |
168 |
95,8 |
- |
| Totaal kiemgetal |
168 |
94,6 |
1 |
| Totaal |
571 |
96,8 |
1 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Andere |
1 |
| Totaal |
1 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Swabs |
5 |
E. coli |
| Swabs |
7 |
Enterobacteriaceae |
| Swabs |
9 |
Totaal kiemgetal |
Diervoeders
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 220 |
91 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Enterobacteriaceae |
255 |
90,6 |
15 |
| Totaal |
255 |
90,6 |
15 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
2 |
| PV |
7 |
| Inbeslagnemingen |
3 |
| Andere |
3 |
| Totaal |
15 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Aanvullende diervoeders |
5 |
Enterobacteriaceae |
| Volledige diervoeders |
16 |
Enterobacteriaceae |
| Eierprodukten NHC |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Dierlijke eiwitten NHC |
2 |
Enterobacteriaceae |
Levensmiddelen
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 4.939 |
3.081 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Clostridium perfringens |
487 |
99,6 |
- |
| Coliformen |
70 |
98,6 |
- |
| E. coli |
5.699 |
97,9 |
21 |
| Enterobacteriaceae |
1.374 |
95,9 |
8 |
| Enterococcen |
97 |
94,8 |
1 |
| Totaal kiemgetal |
2.669 |
85,6 |
74 |
| Gisten en schimmels |
556 |
78,6 |
9 |
| Pseudonomas aeruginosa |
127 |
97,6 |
3 |
| Sporen van sulfiet reducerende anaeroben |
41 |
100 |
- |
| Streptococcen |
41 |
100 |
- |
| Totaal |
7.207 |
90,8 |
111 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
17 |
| PV |
4 |
| Inbeslagnemingen |
3 |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator |
71 |
| Andere |
16 |
| Totaal |
111 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Slachtafval |
3 |
E. coli |
| Slachtafval |
5 |
Totaal kiemgetal |
| Karnemelk |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Boter |
29 |
E. coli |
| Dranken op basis van melk |
3 |
Enterobacteriaceae |
| Patisseriecrème |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Schaaldieren |
1 |
E. coli |
| Schaaldieren |
86 |
Totaal kiemgetal |
| IJsblokjes |
1 |
Coliformen |
| IJsblokjes |
2 |
Enterococcen |
| Kerrie |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Water |
3 |
Enterococcen |
| Water |
5 |
Totaal kiemgetal |
| Water |
3 |
Pseudonomas aeruginosa |
| Spinazie |
1 |
E. coli |
| Kaas |
19 |
E. coli |
| Kiemgroenten |
1 |
E. coli |
| Consumptie-ijs |
8 |
Enterobacteriaceae |
| Consumptie-ijs |
3 |
Totaal kiemgetal |
| Komijnzaad |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Melk |
11 |
E. coli |
| Melk |
6 |
Enterobacteriaceae |
| Melk |
29 |
Totaal kiemgetal |
| Bereide melk in flessen |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Groenten, fruit en granen van het vierde gamma |
100 |
Gisten en schimmels |
| Tweekleppige weekdieren |
2 |
E. coli |
| Muscaatnoot |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Vloeibare eiproducten |
2 |
Enterobacteriaceae |
| Patisserie |
4 |
E. coli |
| Patisserie |
18 |
Totaal kiemgetal |
| Peterselie |
2 |
E. coli |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
5 |
E. coli |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
1 |
E. coli |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
10 |
Enterobacteriaceae |
| Vissen |
1 |
E. coli |
| Zwarte peper |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Bereidingen op basis van rauwe eieren |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Opvolgzuigelingenvoeding |
3 |
Enterobacteriaceae |
| Vleesbereidingen |
2 |
Clostridium perfringens |
| Vleesbereidingen |
6 |
E. coli |
| Vleesbereidingen |
39 |
Totaal kiemgetal |
| Volledige zuigelingenvoeding |
5 |
Enterobacteriaceae |
| Vleesproducten |
2 |
E. coli |
| Vleesproducten |
7 |
Enterobacteriaceae |
| Vleesproducten |
18 |
Totaal kiemgetal |
| Vleesproducten |
9 |
Gisten en schimmels |
| Pudding |
2 |
Enterobacteriaceae |
| Rijstpap |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Schaaldierensalade |
6 |
Totaal kiemgetal |
| Schaaldierensalade |
5 |
Gisten en schimmels |
| Vissalade |
4 |
Totaal kiemgetal |
| Vissalade |
5 |
Gisten en schimmels |
| Tijm |
1 |
E. coli |
| Tofu |
1 |
E. coli |
| Tofu |
4 |
Totaal kiemgetal |
| Vlees |
28 |
E. coli |
| Vlees |
162 |
Totaal kiemgetal |
| Yoghurt |
6 |
Enterobacteriaceae |
Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 37 |
3 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen |
Aantal
maatregelen |
| Enterobacteriaceae |
52 |
100 |
- |
| Totaal |
52 |
100 |
- |
Water (niet gebruikt als drank)
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 136 |
131 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
Clostridium perfringens |
141 |
98,6 |
1 |
| Coliformen |
56 |
91,1 |
5 |
| E. coli |
139 |
98,6 |
1 |
| Enterococcen |
56 |
89,3 |
6 |
| Pseudonomas aeruginosa |
1 |
0,0 |
- |
| Totaal kiemgetal |
56 |
98,2 |
1 |
| Totaal |
141 |
93,6 |
7 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
1 |
| PV |
5 |
| Andere |
1 |
| Totaal |
7 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Water (niet gebruikt als drank) |
2 |
Clostridium perfringens |
| Water (niet gebruikt als drank) |
3 |
Coliformen |
| Water (niet gebruikt als drank) |
1 |
E. coli |
| Water (niet gebruikt als drank) |
4 |
Enterococcen |
| Water gebruikt in bereidingen |
2 |
Coliformen |
| Water gebruikt in bereidingen |
1 |
E. coli |
| Water gebruikt in bereidingen |
2 |
Enterococcen |
| Water gebruikt in bereidingen |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Water gebruikt in bereidingen |
1 |
Pseudonomas aeruginosa |
Pathogene micro-organismen
Bij het analyseren van voedingsmiddelen op pathogenen, wordt gefocust op de micro-organismen die ziekte kunnen veroorzaken bij de mens door de consumptie van levensmiddelen die ziekteverwekkers bevatten. Sommige bacteriën produceren toxines waardoor men ziek wordt. Onder de pathogene micro-organismen vallen bacteriën (vb. Listeria monocytogenes, Salmonella, shigatoxineproducerende E. coli (STEC), Yersinia enterocolitica) en virussen (vb. Norovirus, Hepatitis A virus).
Diervoeders
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 831 |
461 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Salmonella |
921 |
98,0 |
11 |
| Totaal |
921 |
98,0 |
11 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
3 |
| PV |
3 |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator |
1 |
| Andere |
4 |
| Totaal |
11 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Aanvullende diervoeders |
3 |
Salmonella |
| Volledige diervoeders |
5 |
Salmonella |
| Eierprodukten NHC |
1 |
Salmonella |
| Producten van landdieren |
2 |
Salmonella |
| Dierlijke eiwitten NHC |
7 |
Salmonella |
Levensmiddelen
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 9.538 |
4.740 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Bacillus cereus |
1.410 |
99,3 |
1 |
| Campylobacter |
3.088 |
93,2 |
18 |
| Clostridium botulinum |
224 |
100 |
- |
| Cronobacter sakazakii |
389 |
100 |
- |
| Hepatitis A Virus |
820 |
100 |
- |
| Listeria monocytogenes |
9.040 |
99,2 |
24 |
| Norovirus |
449 |
98,0 |
- |
| Salmonella |
8.833 |
97,2 |
63 |
| Shigella spp |
3 |
100 |
- |
| Staphylococcus |
3.875 |
99,3 |
2 |
| STEC |
3.620 |
99,2 |
10 |
| Vibrio cholerae |
225 |
98,7 |
- |
| Vibrio cholerae pathogeen |
4 |
75,0 |
- |
| Vibrio parahaemolyticus |
89 |
96,6 |
- |
| Vibrio parahaemolyticus pathogeen |
4 |
100 |
- |
| Yersinia enterocolitica |
326 |
99,1 |
- |
| Totaal |
18.199 |
96,7 |
117 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
3 |
| PV |
17 |
| Inbeslagnemingen |
3 |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator |
3 |
| Andere |
91 |
| Totaal |
117 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Boter |
21 |
Listeria monocytogenes |
| Boter |
6 |
Staphylococcus |
| Dranken op basis van melk |
1 |
Bacillus cereus |
| Schaaldieren |
1 |
Vibrio cholerae |
| Schaaldieren |
1 |
Vibrio cholerae pathogeen |
| Visfilets |
1 |
Listeria monocytogenes |
| Kaas |
6 |
Listeria monocytogenes |
| Kaas |
3 |
Staphylococcus |
| Kaas |
6 |
STEC |
| Gember |
1 |
Bacillus cereus |
| Consumptie-ijs |
2 |
Staphylococcus |
| Melk |
3 |
STEC |
| Melkpoeder |
1 |
Staphylococcus |
| Groenten, fruit en granen van het vierde gamma |
3 |
Listeria monocytogenes |
| Kruidenmix |
1 |
Bacillus cereus |
| Tweekleppige weekdieren |
2 |
Vibrio cholerae |
| Tweekleppige weekdieren |
3 |
Vibrio parahaemolyticus |
| Bramen |
1 |
Staphylococcus |
| Muscaatnoot |
1 |
Staphylococcus |
| Eieren |
1 |
Salmonella |
| Patisserie |
4 |
Staphylococcus |
| Nekvel |
26 |
Salmonella |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
4 |
Bacillus cereus |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
3 |
Listeria monocytogenes |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
1 |
Norovirus |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
2 |
Bacillus cereus |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
1 |
Listeria monocytogenes |
| Bereidingen op basis van rauwe eieren |
2 |
Staphylococcus |
| Vleesbereidingen |
2 |
Campylobacter |
| Vleesbereidingen |
6 |
Listeria monocytogenes |
| Vleesbereidingen |
2 |
Norovirus |
| Vleesbereidingen |
22 |
Salmonella |
| Vleesbereidingen |
1 |
Staphylococcus |
| Vleesbereidingen |
4 |
STEC |
| Vleesbereidingen |
2 |
Humaanpathogene Yersinia enterocolitica |
| Vleesproducten |
1 |
Campylobacter |
| Vleesproducten |
25 |
Listeria monocytogenes |
| Vleesproducten |
2 |
Salmonella |
| Vleesproducten |
3 |
Staphylococcus |
| Rijstpap |
1 |
Bacillus cereus |
| Schaaldierensalade |
2 |
Listeria monocytogenes |
| Schaaldierensalade |
1 |
Staphylococcus |
| Vissalade |
2 |
Staphylococcus |
| Swabs |
60 |
Salmonella |
| Swabs |
15 |
STEC |
| Swabs |
1 |
Humaanpathogene Yersinia enterocolitica |
| Spierweefsel (vlees) |
29 |
Salmonella |
| Vlees |
207 |
Campylobacter |
| Vlees |
6 |
Norovirus |
| Vlees |
107 |
Salmonella |
| Vlees |
1 |
STEC |
| Koude zakoeski |
1 |
Staphylococcus |
Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 42 |
4 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Salmonella |
58 |
98,3 |
- |
| Totaal |
58 |
98,3 |
- |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Dierlijke eiwitten NHC |
1 |
Salmonella |
Water (niet gebruikt als drank)
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 11 |
6 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Norovirus |
1 |
100 |
- |
| Salmonella |
25 |
96,0 |
- |
| Totaal |
26 |
96,2 |
- |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Water (niet gebruikt als drank) |
1 |
Salmonella |
Antibioticaresistentie
De Belgische overheden besteden heel wat aandacht aan de problematiek inzake antimicrobiële resistentie, zowel bij mens als bij dier. Niet alleen wordt de situatie opgevolgd door monitoring van de antimicrobiële resistentie (analyses van commensalen en zoönoses van vlees en van levende dieren) en het gebruik van antibiotica, maar er worden ook concrete maatregelen genomen en voorbereid om tot een rationeel gebruik van antibiotica in de dierlijke sector te komen zodat de resistentie teruggedrongen kan worden en zo vermeden wordt dat ze een gevaar vormt voor de volksgezondheid.
Samen met de verschillende betrokkenen uit de sector levert het FAVV een financiële bijdrage en werkt het samen met het AMCRA (Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals). Dit expertisecentrum sensibiliseert veehouders en dierenartsen, maakt een inventaris op van de situatie en stelt gidsen op om tot een verantwoord gebruik van antibiotica te komen. Deze initiatieven hebben een daling van 20% in de verkoop van antibiotica tussen 2011 en 2016 teweeggebracht.
2017 – One health in de schijnwerpers
In 2017 werd in het kader van het convenant tussen de federale overheid en de betrokken sectorpartners betreffende de vermindering van het gebruik van antibiotica in de dierlijke sector het eerste jaarverslag over de activiteiten en resultaten ‘2016’ van het beheerscomité van dit convenant gepubliceerd. In vergelijking met 2011 werd een reductie van 20% bekomen in het gebruik van antibiotica in het algemeen (doelstelling 50% tegen eind 2020), een reductie van 56% in het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica (doelstelling 75% tegen eind 2020) en een reductie van 38,2% in het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders (doelstelling 50% tegen eind 2017). De sterke reductie in het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica in 2016 (-53%) is mede te danken aan het koninklijk besluit dat de omkadering van het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica vastlegt en dat in augustus 2016 in voege trad. |
Figuur : Evolutie in het totaal gebruik van antibioticagebruik per biomassa (som van de geproduceerde kilogrammen vlees in 2016 in België van runderen, varkens, pluimvee en kleine herkauwers aangevuld met het aantal aanwezige melkkoeien vermenigvuldigd met hun metabool gewicht) in de diergeneeskunde in België tussen 2011 en 2016.
Figuur : Door AMCRA vooropgesteld jaarlijks reductiepad in het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders tussen 2011 en 2020 (blauwe balken) en de reële bereikte reductie tussen 2011 en 2016 (rode balken). |
Figuur : Het aandeel in gebruik van producten met een gele (1e keus antibiotica), oranje (2e keus antibiotica) of rode (derde keus antibiotica = kritisch belangrijke antibiotica (fluoroquinolonen en 3e en 4e generatie cephalosporines)) kleurcode bij dieren in België tussen 2013 en 2016 en evolutie in percentage tussen 2015 en 2016 (kleurcode = overeenkomstig de AMCRA formularia)
In 2017 werd eveneens gestart met de registratie door de dierenarts van het gebruik van antimicrobiële middelen bij varkens, vleeskalveren, leghennen en braadkippen in Sanitel-Med, een centrale databank dat beheerd wordt door het FAGG.
Antibioticaresistentie is het prototype van een ‘one health’-problematiek. In 2017 werden twee internationale delegaties ontvangen voor een audit/bezoek in het kader van ‘one health’, namelijk de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Werelddierengezondheidsorganisatie (OIE) en de Food and Agriculture organization of the United Nations (FAO) voor de ‘Joint external evaluation of Belgium’, en de Europese Commissie en het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) voor de ‘One health AMR country visit’. De rapporten worden gepubliceerd op de respectievelijke websites. Bij het FAVV werd een ‘one health’-aanspreekpunt aangeduid om de contacten in dit kader te bevorderen en de dossiers op elkaar af te stemmen. |
Sinds 2011 wordt door het FAVV de antimicrobiële resistentie van zoönosen en indicatorkiemen bij kalveren, jonge runderen, varkens, pluimvee en dierlijke producten opgevolgd. Sedert 2014 is de op Europees niveau geharmoniseerde monitoring volledig geïntegreerd in de nationale monitoring. De antimicrobiële resistentie van o.a. E. coli, Salmonella en Campylobacter wordt opgevolgd evenals het voorkomen van ESBL-, AmpC- en carbapenemase-producerende E. coli’s. Gedetailleerde resultaten zijn terug te vinden op de website van het FAVV. De Europese resultaten worden jaarlijks gepubliceerd in het “EU Summary report on AMR” op de website van de EFSA.
AMCRA
Het Kenniscentrum AMCRA (Antimicrobial Consumption and Resistance in Animals), een initiatief van alle betrokken actoren uit de sector en mede ondersteund en gefinancierd door het FAVV en het FAGG (Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten), is werkzaam sedert 2012.
Jaarlijks worden strategische doelstellingen vastgelegd ter bevordering van de informatie, sensibilisatie en communicatie in het kader van de antimicrobiële resistentie bij productie- en gezelschapsdieren. Hun uitgebrachte adviezen, formularia, gezondheidsgidsen en dergelijke worden gepubliceerd op hun website (www.amcra.be). Verder verzorgt AMCRA sensibilisatiecampagnes, roadshows voor dierenartsen en veehouders en vaardigt ze sprekers af op nationale en internationale congressen.
In 2017 ondersteunde AMCRA de overheid en de sectoren. De gidsen “bedrijfsgezondheid en vaccinatiestrategieën “voor varkens, pluimvee en rundvee werden op verschillende beurzen uitgedeeld. Een advies over benchmarking en een over de uitfasering van zinkoxide worden in de eerste helft van 2018 verwacht. Verder speelt AMCRA een belangrijke rol binnen het beheerscomité van het convenant voor de vermindering van het antibioticagebruik en de verdere sensibilisering van veehouders en dierenartsen. De wetenschappelijke eenheid van AMCRA werkt in opdracht van het FAGG aan de analyse van de gegevens uit Sanitel-Med. Ook in 2018 gaat de samenwerking verder. |
Monitoring van antimicrobiële resistentie bij zoönotische bacteriën
Campylobacter
De antimicrobiële resistentie van Campylobacter jejuni werd geëvalueerd op 376 stammen afkomstig van karkassen en vlees van pluimvee. De resistentie tegen fluoroquinolonen en tetracycline bleef geleidelijk stijgen in 2017.
- 32% van de isolaten zijn gevoelig voor alle geteste antibiotica, een lichte afname ten opzichte van 2016;
- 0,8% van de isolaten zijn resistent aan 3 geteste antibiotica of meer, een afname ten opzichte van 2016 (-1,9%).
Salmonella
Bij levende dieren worden jaarlijks de Salmonella-isolaten genomen in het kader van het nationale Salmonella bestrijdingsprogramma bij leghennen en braadkippen onderzocht op hun antimicrobiële resistentie profiel. Deze analyses kaderen in de Europese geharmoniseerde monitoring.
Leghennen
Bij leghennen werden in 2017, 19 isolaten geanalyseerd waaronder 8 S. Enteritidisisolaten, 4 S. infantisisolaten en telkens 1 isolaat van S. Agona, S. Bispebjerg, S. Braenderup, S. Bredeney, S. Llandoff, S. Typhimurium en een auto-agglutinerende stam. S. Bredeney was resistent tegen ciprofloxacine, S. Derby tegen azithromycine, 1 S. Infantisstam tegen ampicilline en 1 S. Enteritidisstam tegen colistine. De S. Llandoff-stam was resistent tegen 7 verschillende antibiotica.
Braadkippen
In 2017 werden bij braadkippen 120 isolaten geanalyseerd: 60% van de isolaten waren resistent tegen minstens een van de onderzochte antibiotica, 40% van de isolaten waren multiresistent (> 2 antibiotica). Dit betekent een sterke daling in resistentie in vergelijking met 2016. Het aantal S. Infantisisolaten is voor het eerst in de voorbije jaren terug gedaald maar de overgebleven stammen zijn meer resistent in vergelijking met 2016, zowel in percentage resistente stammen als in percentage multiresistente stammen. Bij S. Typhimurium is het percentage resistente isolaten evenals het percentage multiresistente stammen gedaald in vergelijking met 2016 (93% resistente isolaten en 39% multiresistente isolaten).
Resultaten van de meest voorkomende serotypes genomen bij braadkippenbedrijven in 2017
| |
Aantal
isolaten |
Resistent tegen
minstens
1 antimicrobieel
middel (%) |
Multiresistent
(>3
antimicrobiële
middelen) (%) |
Multiresistent
(> 2
antimicrobiële
middelen) (%) |
| S. Infantis |
27 |
96,0 |
67,0 |
96,0 |
| S. Paratyphi B var. Java |
18 |
100 |
39,0 |
44,0 |
| S. Livingstone |
14 |
0 |
0 |
0 |
| S. Typhimurium |
11 |
81,0 |
9,0 |
54,0 |
| S. Rissen |
8 |
25,0 |
12,0 |
12,0 |
Levensmiddelen
De antimicrobiële resistentie werd bepaald op 104 Salmonellastammen die geïsoleerd werden uit voeding in het kader van het controleprogramma van het FAVV. Voor het derde jaar op rij werd de MIC (minimale inhibitorische concentratie)-bepaling uitgevoerd op alle aangetroffen serotypes. 39,7% van de stammen vertoonden geen resistentie, 13,7 % waren resistent tegen 1 antibioticum, terwijl 34,4% multiresistent waren (resistent tegen 3 of meer antibiotica). De meest voorkomende resistenties betreffen sulfamethoxazole (41,3%), quinolonen (34,6%), tetracycline (29,8%) en ampicilline (25%).
In het kader van een geharmoniseerde monitoring in de EU werd de antimicrobiële resistentie bepaald op 91 Salmonellastammen geïsoleerd uit karkasmonsters genomen ter verificatie van het proceshygiënecriterium voor Salmonella. De monsters werden bekomen via het controleprogramma van het FAVV (52) en via de autocontrole door operatoren (39). De Europese geharmoniseerde monitoring betrof in 2017 karkassen van varken en runderen, net zoals in 2015. 26% van de stammen vertoonden geen resistentie, 11% waren resistent tegen 1 antibioticum, terwijl 56% multiresistent waren (resistent tegen 3 of meer antibiotica). De meest vookomende resistenties betreffen ampicilline (64,8%), sulfamethoxazol (62,6%) en tetracycline (50,6%). Vergeleken met 2015 ziet men een zeer sterke toename van de resistentie voor ampicilline.
MRSA (methicilline resistente Staphylococcus aureus)
Sedert 2011 wordt jaarlijks een monitoring uitgevoerd naar de prevalentie en antimicrobiële resistentie van MRSA. Het betreft een cyclus van drie jaar die zich telkens herhaalt waarin in het eerste jaar de monitoring bij pluimvee uitgevoerd wordt, het volgende jaar bij rundvee en het derde jaar bij varkens. Zo werden in 2015 runderen, in 2016 varkens en in 2017 pluimvee bemonsterd. De resultaten bij pluimvee in 2017 waren vergelijkbaar met de resultaten van 2014. Slechts 5 MRSA-stammen werden gevonden. Allen behoorden tot de CC398-groep (diergerelateerde MRSA). Het ST239-type dat in 2011 gevonden werd en een ‘hospital acquired’-type is, werd niet meer teruggevonden bij pluimvee in 2014 en 2017. Geen enkele stam was resistent tegen ‘last resort’-antibiotica in de humane geneeskunde.
Monitoring van antimicrobiële resistentie bij indicatorkiemen
Er wordt jaarlijks een monitoring uitgevoerd van de antimicrobiële resistentie van E. coli bij jonge vleesrunderen op het bedrijf. Bij pluimvee, vleeskalveren en varkens wordt een gelijkaardige monitoring uitgevoerd op het niveau van het slachthuis. De monitoring bij pluimvee, vleeskalveren en varkens maakt deel uit van de op Europees niveau geharmoniseerde monitoring. De monitoring bij jonge vleesrunderen is een nationaal initiatief.
Resultaten monitoring antimicrobiële resistentie bij indicator E. coli 2017
| |
Aantal
isolaten |
Resistent tegen
minstens
1 antimicrobieel
middel (%) |
Multiresistent
(>3
antimicrobiële
middelen) (%) |
Multiresistent
(> 2
antimicrobiële
middelen) (%) |
| E. coli – pluimvee |
159 |
90,0 |
60,0 |
76,0 |
| E. coli – varkens |
177 |
73,0 |
37,0 |
49,0 |
| E. coli – jonge runderen |
120 |
27,0 |
19,0 |
23,0 |
| E. coli – kalveren |
185 |
75,0 |
51,0 |
58,0 |
Bij pluimvee daalt het percentage resistente stammen in 2017 ten opzichte van 2016 (91,6%) maar het percentage multiresistente stammen stijgt licht ten opzichte van 2016 (68,7%). De meest voorkomende resistentie is tegen ampicilline (77%), sulfamethoxazole (62%) en ciprofloxacine (58%). Daar waar de resistentie tegen ampicilline en sulfamethoxazole gedaald is in vergelijking met 2016 (84% en 69%) is de resistentie tegen ciprofloxacine licht gestegen (57% in 2016). Bij varkens wordt net zoals vorig jaar, een stijging gezien, zowel voor het percentage resistente als het percentage multiresistente stammen. De meest voorkomende resistentie bij varkens is de resistentie tegen ampicilline (52%), gevolgd door sulfamethoxazole (48%), tetracycline (47%) en trimethoprim (46%). In vergelijking met 2016 (respectievelijk 47%, 50%, 47% en 45%) wordt vooral voor ampicilline een stijging gezien. Bij jonge runderen daalt het percentage resistente isolaten maar stijgt het percentage mulitresistentie kiemen. Bij vleeskalveren wordt dezelfde evolutie gezien als bij jonge runderen.
ESBL producerende Escherichia coli
Resistentie tegen betalactamantibiotica komt frequent voor bij E. coli. Deze resistentie kan fenotypisch onderverdeeld worden in verschillende groepen, nl. ESBL- (extended spectrum beta-lacatamase), AmpC- en carbapenemaseproducerende E. coli’s. Een monitoring om de verdeling van de verschillende groepen in kaart te brengen werd voor het derde opeenvolgende jaar uitgevoerd bij varkens en vleeskalveren en voor de tweede maal bij pluimvee.
In 2017 werd bij pluimvee het carbapenemaseproducerend fenotype waargenomen, telkens in combinatie met ofwel ESBL ofwel AmpC of met beide fenotypes. Dit kon echter niet bevestigd worden aan de hand van genetische testen. Bij varkens werd opnieuw een lichte verschuiving gezien waarbij procentueel het type AmpC in combinatie met ESBL meer voorkwam dan in 2016 (0,6%). Bij vleeskalveren werd eveneens een lichte verschuiving gezien ten opzichte van 2016 ten voordele van het gemengde type ESBL/AmpC (2,9%) ten opzichte van het AmpC-type (7,5%).
Vanaf 2011 tot 2015 werden op monsters van pluimveevlees (karkassen en versneden vlees met vel) kwantitatieve analyses (tellingen) uitgevoerd op ESBL producerende E. coli. Sinds 2016 werd overgeschakeld op een detectietechniek. In 2017 werden 472 monsters geanalyseerd. In 75,4% van de monsters werd ESBL gedetecteerd. Net zoals in 2016 is de meest voorkomende resistentie die tegen cefotaxime, ampicilline, ceftazidime en sulfamethoxazole.
In het kader van de geharmoniseerde monitoring in de EU, werden 299 monsters varkensvlees en 300 monsters rundsvlees onderzocht op aanwezigheid van ESBL-producerende E. coli. Respectievelijk 4,3% (14% in 2016) en 5,3% (6,3% in 2016) van de stalen waren positief. Bij rundsvlees zie men een zeer hoge resistentie tegen betalactams en ciprofloxacine. Net zoals in 2016 is de meest voorkomende resistentie bij varkensvlees tegen ampicilline, cefotaxime en ceftazidime.
In het kader van het controleprogramma van het FAVV werden 303 monsters van rauwe koemelk geanalyseerd op aanwezigheid van ESBL: 20,79% was positief.
191 monsters van vissen afkomstig van aquacultuur en schaaldieren geanalyseerd op aanwezigheid van ESBL: 1,05% was positief (2,5% in 2016). |
|
