Afdrukbare versie   |  

Laatst bijgewerkt op 13.06.2019

Dioxines en PCB's

Dioxines en PCB’s zijn stoffen die een kankerverwekkend effect kunnen hebben. Dioxines behoren tot de familie van de organochloorverbindingen en hebben dus dezelfde fysico-chemische eigenschappen. De groep dioxines omvat polychloordibenzodioxines of PCDD's, maar omvat eveneens de furanen (polychloordibenzofuranen of PCDF's) en de dioxineachtige PCB's. Deze verbindingen zijn allemaal lipofiel (in vet oplosbaar), chemisch en fysisch zeer stabiel en bijna niet bioafbreekbaar. Hierdoor hopen ze zich op in het vet van dieren en bij de mens. Eventuele non-conformiteiten worden bijgevolg meestal vastgesteld in producten van dierlijke oorsprong.

Dioxines hebben geen technisch of ander doel. Ze zijn een ongewild en vaak onvermijdbaar bijproduct van een aantal thermische en industriële processen. Belangrijke bronnen door menselijke activiteit zijn o.a. metaalproductie en -verwerking, afvalverbranding en huishoudelijke haarden.

Ook polychloorbifenylen (PCB's) vinden hun oorsprong terug in menselijke activiteiten. Ze werden gedurende decennia gebruikt in verschillende industriële toepassingen, o.a. als koelvloeistof in elektrische transformatoren, in pigmenten, verven... Ze werden gebruikt onder de vorm van complexe mengsels. Op dit ogenblik is het gebruik van PCB's in de EU verboden.

Preventie en reductie van humane blootstelling gebeurt o.m. door de bronnen aan te pakken, bijvoorbeeld door industriële processen onder controle te houden, door maatregelen te nemen die de emissie beperken of elimineren… Hoewel het gebruik van PCB's verboden is, kunnen ze nog teruggevonden worden in bijvoorbeeld oude elektrische installaties. Een gepaste afvalverwerking is in dat opzicht dus zeer belangrijk.

Het FAVV besteedt in het bijzonder aandacht aan het risico voor contaminatie van de voedselketen door dioxines en PCB's en neemt jaarlijks monsters in de levensmiddelensector en de diervoedersector. In België is het verplicht in de diervoedersector om analyses uit te voeren op dioxines en dioxineachtige PCB's voordat kritische grondstoffen op de markt worden gebracht en dit op kosten van de operator. Na herhaalde incidenten werd de Europese Commissie geïnspireerd door deze aanpak en verplicht ze sinds 2012 een monitoring van de kritische grondstoffen (oliën, vetten en hun afgeleide producten) en de samengestelde voeders die deze bevatten.

Er wordt eveneens toezicht gehouden op verschillende ongewenste zaden (o.a. Crotalaria, Ambrosia, Datura en Ricin). Deze kunnen voor sommige dieren giftig zijn.

• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) en alle andere in België voorkomende kruiskruiden bevatten pyrrolizidine alkaloïden die giftig zijn voor de meeste zoogdieren. Het regelmatig eten van planten die pyrrolizidinealkaloïden bevatten, gaat gepaard met leverschade. Aangezien de bladeren van het klein kruiskruid erg lijken op die van rucola werd deze plant soms aangetroffen in rucola die zich in de handel bevond.
• In 2009 en 2010 rapporteerden de Europese lidstaten – en het FAVV – een toenemend aantal consumentenklachten over een bittere nasmaak na consumptie van niet-eetbare pijnboompitten. De oorzaak hiervan was het frauduleus bijmengen van niet-eetbare soorten met andere partijen ingevoerd vanuit China. In 2011 heeft de Europese Commissie in samenwerking met de Chinese autoriteiten en de Chinese Kamer van Koophandel een lijst opgesteld van geaccrediteerde Chinese exporteurs die enkel eetbare soorten exporteren naar de EU en er werd ook een certificatiesysteem ingesteld.

• Ethylcarbamaat is een contaminant die vrijkomt bij de transformatie van steenvruchten tot alcohol. Het wordt dan ook vooral aangetroffen in "eau de vie" van steenvruchten (kersen, pruimen, mirabellen en abrikozen). De Europese streefwaarde is 1 mg/l.
• Benzeen, een kankerverwekkende stof die vele toepassingen kent in de industrie (chemicaliën, detergenten, verven, plastics) en ook voorkomt in o.a. uitlaatgassen en sigarettenrook. Daardoor is benzeen in ons milieu aanwezig en kan het dus in de voedselketen terecht komen. Benzeen kan ook in voedingsmiddelen gevormd worden door de decarboxylatie van de zouten van benzoëzuur (benzoaten) in aanwezigheid van ascorbinezuur (vitamine C). Benzoëzuur wordt aan heel wat voedingsproducten toegevoegd als bewaarmiddel en ascorbinezuur kan als natuurlijke stof of als voedingsadditief aanwezig zijn. De inname van benzeen via voeding is zeer beperkt. De belangrijkste bron van inname is door blootstelling aan de lucht (bijvoorbeeld via inhalatie).