Activiteitenverslag 2021 van het FAVV

Cel 1 Cel 2 Cel 3

NOE: Cel 3

Afdrukbare versie |

Laatst bijgewerkt op 10.06.2022

Actie conference

Grenzen vormen geen obstakel voor fraudeurs. Samenwerking met andere lidstaten is dus essentieel in de strijd tegen voedselfraude. Zo gaf de Nationale Opsporingseenheid (NOE) van het FAVV bijstand aan Frankrijk in een dossier waarbij Belgische conferenceperen verfranst werden en waarbij alle traceerbaarheid verloren ging. Conferenceperen van Franse oorsprong worden aan een hogere prijs verkocht wat de motivatie is voor deze fraude. Dankzij het onderzoek dat in België werd gevoerd in samenwerking met de Franse autoriteiten, kon de fraude worden aangetoond.

Actie ISPM

Sinds 2019 is, onder andere in België, een nieuw fraudefenomeen aan een opmars bezig, namelijk fraude in het kader van de ISPM-15 standaard, de wereldstandaard fytosanitaire maatregelen houten verpakkingen. Deze stempel, met zijn uniek uiterlijk, wordt op houten verpakkingsmateriaal zoals kisten en paletten gezet nadat ze behandeld worden tegen schadelijke organismen. Op die manier kunnen fruit en groenten op een veilige manier via deze verpakkingen geëxporteerd worden naar derde landen.

Uitsluitend bedrijven met een toelating van het FAVV, mogen houten verpakkingsmateriaal behandelen. Na een dergelijke behandeling wordt een stempel met een uniek nummer dat toebehoort aan dit bedrijf op het verpakkingsmateriaal gezet. In figuur 1 wordt een afbeelding van deze stempel weergegeven.

Figuur 1: ISPM-15 stempel
- XX = landcode; bijvoorbeeld BE voor België
- 000 = uniek toelatingsnummer gelinkt aan bedrijf
- YY = bv. HT en staat voor ‘heat treatment’

Malafide bedrijven zonder toelating gebruiken illegaal verkregen stempels met een uniek nummer van Belgische maar ook buitenlandse operatoren (EU en niet-EU). Deze fraude genereert een illegaal vermogensvoordeel aangezien gestempeld verpakkingsmateriaal niet behandeld werd. Bovendien levert dit een reëel gevaar op voor de plantengezondheid. Fraude met ISPM-15 stempels wordt ook begaan wanneer de werkelijke oorsprong van bepaalde producten verborgen wordt gehouden (bijvoorbeeld in het kader van het Russisch embargo op groente- en fruitsector).

Ook in 2021 werd deze fraude verder bestreden. In totaal heeft de NOE 22 verdachte bedrijven bezocht. Naar aanleiding van deze controles werden 9 fraudeonderzoeken gevoerd en werden tot op heden 21 illegaal verworven ISPM-15 stempels in beslag genomen.

Dergelijke dossiers vereisen bovendien een multidisciplinaire aanpak aangezien een ISPM-15 stempel het korenaarlogo van het IPPC (International Plant Protection Convention) bevat en illegale kopieën een inbreuk zijn op het intellectuele eigendomsrecht van dit logo. Dit valt buiten de competentie van het FAVV.

Zwarte handel – vis

In 2021 werd de NOE in kennis gesteld door het Departement Landbouw en Visserij inzake de ‘illegale/zwarte’ verkoop en -handel van visserijproducten door rederijen aan bedrijven die gekend zijn bij het FAVV. Bij deze illegale verkoop worden visserijproducten die aangeland worden aan de kaai onttrokken aan controle, sortering, vissersquota en mogelijke keuring voor de 1ste verkoop aan handelaren. Het onttrekken van deze visserijproducten verloopt via een standaardregime. De vissersvaartuigen meren aan de vismijn aan of in de nabije omgeving. Volgende modi operandi werden vastgesteld:

de visserijproducten werden rechtstreeks van het vissersvaartuig naar een opslagplaats gebracht zonder fysieke passage in de vismijn/afslag om erna verkocht te worden aan handelaars;
de visserijproducten gaan naar de vismijn/afslag voor een aparte sortering en weging waarna deze rechtstreeks naar de handelaren vervoerd worden door de rederij of de visafslag voordat de officiële verkoop start.

In beide situaties is er geen etikettering aangebracht, geen documentatie opgesteld, de KIM-score (Kwaliteit Index Method) is niet toegekend door een keurder en er is geen mogelijkheid tot steekproefsgewijze controle door het FAVV. Veelal zijn soorten met een hogere marktwaarde en/of waarbij een specifiek quotum wordt vastgesteld het voorwerp van deze fraude. Dit is enerzijds fiscaal voordelig en anderzijds worden de gevangen hoeveelheden niet afgetrokken van de visquota. Omdat de traceerbaarheid van deze producten niet gegarandeerd is, is dit een risico voor de voedselveiligheid. Bovendien kunnen eventuele afwijkingen in de producten niet worden gecontroleerd.

Tijdens de actiedag heeft de NOE samengewerkt met het Departement Landbouw en Visserij, de Scheepvaartpolitie en de FOD Economie. In totaal zijn er zes schepen aangeland op de actiedag, waarbij er bij vier vissersvaartuigen vaststellingen werden gedaan betreffende de ‘illegale/zwarte’ verkoop van visserijproducten. Daarnaast werden twee handelaren op heterdaad betrapt, betreffende het verwerven van deze producten.

OPSON

De NOE neemt naar jaarlijkse gewoonte deel aan de internationale actie Opson. Operatie Opson is een internationale actie, gecoördineerd door Europol, waaraan verschillende lidstaten en derde landen deelnemen. Deze actie richt zich op voedselfraude (ὄψον = voedsel) en meer bepaald namaak levensmiddelen en ondermaatse levensmiddelen. Met namaak levensmiddelen worden levensmiddelen bedoeld die in strijd zijn met intellectuele eigendomsrechten. Met ondermaatse levensmiddelen worden levensmiddelen bedoeld die niet voldoen aan de Europese en nationale wetgeving.

Cel 3 van de NOE werkte in de editie van 2020-2021 (OPSON X) samen met de Algemene Administratie van de Douane en Accijnzen van FOD Financiën. Meer bepaald worden invoercontroles georganiseerd waarbij niet veterinair aangifteplichtige zendingen worden geviseerd. De invoercontroles in 2020-2021 werden omwille van COVID-19 sterk beperkt tot controles in Brucargo (luchthaven Zaventem). In totaal leidden deze controles tot de inbeslagname van iets meer dan 4 ton levensmiddelen. De vastgestelde inbreuken waren:

bedrijf bleek niet geregistreerd bij het FAVV;
dierlijke producten afkomstig van een derde land van waaruit de invoer verboden is.

België nam bijkomend deel aan de gecoördineerde actie inzake honing en verrichte 5 specifieke importcontroles. Er werden geen niet-conformiteiten vastgesteld op het niveau van traceerbaarheid. Er werden op het moment van invoer monsters genomen voor de analyse op toevoeging van vreemde suikers. Deze analyses laten toe om valse honing te differentiëren van authentieke. Van de 5 monsters was er 1 niet-conform en 1 verdacht.

Een samenvatting met de resultaten van alle deelnemende landen is gepubliceerd op de website van Europol.

Wegcontroles

De NOE neemt op vraag van de lokale en de federale politie geregeld deel aan wegcontroles die duidelijk multidisciplinair van aard zijn en doet dat samen met andere diensten (RVA, Douane…). Meestal is de LCE ook aanwezig bij deze wegcontroles.

Ook in 2021 organiseerde de NOE in samenwerking met de motorteams van de Douane en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) grensoverschrijdende wegcontroles. Deze vonden plaats langs de E19 ter hoogte van Minderhout, langs de E34 ter hoogte van Postel en langs de A12 in Berendrecht. Hoewel er 11 waren gepland konden er door annuleringen (corona) uiteindelijk 8 wegcontroles met de NVWA worden uitgevoerd.

In totaal werd door de NOE aan 36 wegcontroles deelgenomen waarbij 705 voertuigen werden gecontroleerd. Bij 11,5% (81 stuks) van de gecontroleerde wagens werden er door het FAVV overtredingen vastgesteld waarvoor PV’s of waarschuwingen werden opgemaakt.