Activiteitenverslag 2023 van het FAVV

Cel 1 Cel 2 Cel 3

NOE: Cel 3

Afdrukbare versie |

Laatst bijgewerkt op 13.05.2024

Zonnebloemolie

Tot voor kort was zonnebloemolie één van de goedkoopste soorten olie. Deze soort olie komt voor in de samenstelling van talloze levensmiddelen, van babyvoeding tot margarine. Bijna drie kwart van de zonnebloemolie in de winkelrekken komt uit Oekraïne. Door de Russisch-Oekraïense oorlog stijgen de prijzen, en beginnen we wel eens rekken te zien waar geen zonnebloemolie is.

De zonnebloemolie die we nu kopen, is geperst uit de oogst van het vorig jaar. Zonnebloemen worden aan het eind van de zomer geoogst. Door de oorlog heeft deze landbouw stilgelegen. Het valt nog af te wachten of de Oekraïense landbouwers zullen kunnen zaaien, en komende zomer kunnen oogsten. De echte problemen zouden dus later komen. Andere Oost-Europese landen zoals Moldavië, Roemenië, Slowakije en Tsjechië voorzien ook in zonnebloemolie, maar er wordt te weinig opgehaald om voldoende te kunnen exporteren. Israël, China en de Verenigde Staten telen ook zonnebloemen, maar of zij kunnen voldoen aan de Europese noden is nog maar zeer de vraag. Door de schaarste en de hogere prijzen van zonnebloemolie, bestaat er risico op fraude. Het is dus essentieel een hogere waakzaamheid aan de dag te leggen wat betreft deze producten. Tijdens deze actie hebben we gefocust op traceerbaarheid en op monsternemingen ter detectie van PCB’s, dioxines, PCB’s van het type dioxine, PAK’s en pesticiden.

In totaal werden er 5 monsters genomen. Alle monsters hebben conforme resultaten opgeleverd.

Actie formol

De aanleiding voor deze actie was een klacht/verslag van Test-Aankoop nadat een consument had gemerkt dat er bij de bereiding van kabeljauwfilets een grote hoeveelheid irriterend gas vrijkwam. Bemonstering van visserijproducten ter detectie van formaldehyde zit niet in het controleplan vervat, hoewel de stof meerdere keren in derde landen is gevonden. Het is een stof die vaak in vis wordt gebruikt. Handelaars en leveranciers verlengen zo de bewaarduur van verse of gekoelde vis, en willen zo de sensorische eigenschappen kunstmatig verbeteren. In derde landen waren er reeds meldingen van residuen van deze chemische stoffen in vis die vers wordt verkocht, in partijen vis en zelfs in het koelijs voor tijdens het vervoer. Hoewel de hoeveelheid formol in vis progressief daalt tijdens de opslag, zal die pas helemaal verdwijnen bij een temperatuur van 75°C. Vis die met formol is gecontamineerd, consumeren, kan tot gezondheidsproblemen leiden, zoals buikpijn, braken, nierschade enz.

Tijdens de actie hebben we 8 monsters genomen, bij verschillende soorten vis, afkomstig uit verschillende derde landen. Alle monsters hebben conforme resultaten opgeleverd. Een van de monsters had een hoog gehalte aan formol, namelijk 48 mg/kg. Wetenschappelijk advies doet vermoeden dat formol endogeen aanwezig kan zijn.

Actie snoepgoed

Amerikaans en Aziatisch snoepgoed zijn de laatste jaren populairder geworden, laten we zeggen dat ze “in” zijn. De Belgische markt heeft daarop ingespeeld: meerdere groot- en kleinhandelaars importeren grote hoeveelheden snoepgoed uit verschillende delen van de wereld in Europa. Deze producten zijn buiten Europa vervaardigd en leven daardoor niet altijd de geldende nationale en Europese regelgeving inzake voedselveiligheid na. Tijdens de verschillende controles kon de NOE vaststellen dat levensmiddelen werden verkocht die additieven bevatten die niet toegelaten zijn binnen een wel omschreven categorie, en van verrijkte levensmiddelen zonder geldig notificatiedossier. Daarnaast werden meerdere inbreuken inzake de etiketteringsvoorschriften vastgesteld, en wordt niet duidelijk op de producten (met welbepaalde additieven) aangegeven dat ze een nadelige invloed zouden kunnen hebben op de aandacht van kinderen. Tot nu toe werden een dertigtal producten niet-conform bevonden en zodoende in beslag genomen. Het FAVV is overgegaan tot uitdehandelnames en terugroepingen. Indien er buitenlandse operatoren bij betrokken waren, zijn die via het iRASFF-systeem op de hoogte gebracht.

Actie sulfieten

Hoewel het al lange tijd verboden is, komt het gebruik van sulfiet in vleeswinkels, om de rode kleur van vlees te verbeteren en om bedorven vlees te maskeren, nog steeds voor. Sulfiet is daarenboven een allergeen, waarover de consument bijgevolg niet wordt geïnformeerd.

In 2023 werden 16 verschillende vleeswinkels bezocht, en bij 10 onder hen werd gebruik van sulfieten vastgesteld. Slagers gebruiken sulfiet niet enkel in americain of gehakt vlees, maar soms ook in steaks, brochettes en gemarineerd vlees.

Actie wild

Er werden zeven bezoeken simultaan uitgevoerd in verschillende inrichtingen en woningen. Er kon geen illegaal wildcircuit worden blootgelegd. Wel werden inbreuken op het bezit en gebruik van diergeneesmiddelen, op etikettering en op opslag van levensmiddelen vastgesteld.

Actie 30/80

Het KB van 13 juli 2014 werd op 29 augustus 2014 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Dit besluit legt de algemene hygiëneregels voor alle exploitanten van levensmiddelenbedrijven vast. Deze regels zijn een aanvulling op de voorschriften van Verordening (EG) nr. 852/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 29 april 2004 inzake levensmiddelenhygiëne, en verduidelijken andere Europese wetteksten.

Verordening (EG) nr. 853/2004 (art. 1, 5) laat detailhandelszaken toe levensmiddelen van dierlijke oorsprong aan andere detailhandelszaken te leveren zonder EG-goedkeuring, op voorwaarde dat het overeenkomstig het nationale recht een marginale, plaatselijke en beperkte activiteit is. In dergelijk geval mag de bevoorrading slechts een klein deel van de activiteiten van de detailhandelszaak uitmaken, en de inrichtingen die de bevoorrading ontvangen, moeten in de onmiddellijke nabijheid liggen. Die bepaling heeft tot doel dat bestaande praktijken, zonder oneerlijke concurrentie met inrichtingen die aan communautaire erkenning en dus striktere voorwaarden moeten voldoen, kunnen worden voortgezet. Punt 1 van artikel 25 bepaalt dat de jaarlijkse aan andere detailhandelszaken geleverde hoeveelheid niet hoger mag zijn dan 30 % van de omzet van de totale jaarlijkse productie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong. In dergelijk geval dient de “totale jaarlijkse productie van levensmiddelen van dierlijke oorsprong” (verwerkte vleesproducten,...). De dossiers van de NOE en van de LCE’s tonen aan dat er regelmatig inbreuken op deze regels worden gepleegd. Toch is het moeilijk tijdens een inspectie de omzet van dierlijke producten correct te berekenen en zo een duidelijk beeld van de naleving door de exploitant van “een marginale, plaatselijke en beperkte activiteit” te krijgen. Bij deze actie was de NOE een ondersteunende factor voor de verscheidene LCE’s.

Tijdens de actie hebben de LCE’s 37 verslagen gevraagd:

12 operatoren werden als niet-conform beschouwd, volgens het KB van 13 JULI 2014 - ARTIKEL 25;
bij 4 operatoren moet nader onderzoek of extra informatie de niet-conformiteit duidelijk aantonen;
21 operatoren werden conform bevonden.

Wegcontroles

Op vraag van de lokale en federale politie neemt de NOE regelmatig deel aan multidisciplinaire wegcontroles, in samenwerking met andere diensten (RVA, RSZ, VLABEL, de douane ...). Over het algemeen zijn de medewerkers van de LCE’s ook bij die wegcontroles aanwezig, zodat de verschillende expertises kunnen worden gedeeld.

Net zoals de vorige jaren heeft de NOE ook grensoverschrijdende wegcontroles georganiseerd, in samenwerking met de motorteams van de douanediensten en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). 10 wegcontroles van de voorziene 11 werden in samenwerking met de NVWA uitgevoerd.

In totaal heeft de NOE aan 38 wegcontroles deelgenomen, waarbij 517 voertuigen werden gecontroleerd. Bij 19% (100) van de gecontroleerde wagens werden door het FAVV inbreuken vastgesteld, die hebben geleid tot PV’s of waarschuwingen. In totaal werden er 27 inbeslagnames uitgevoerd, goed voor 7.838 kg aan producten, waarvan 6.194 kg vlees. De andere producten waren voornamelijk vis, algemene voeding, voedingssupplementen, gewasbeschermingsmiddelen en fruit en groenten.

OPSON

Ook dit jaar neemt de NOE deel aan de internationale actie Opson. Operatie Opson is een internationale actie, gecoördineerd door Europol, waaraan meerdere lidstaten en derde landen deelnemen. Voedingsfraude is het onderwerp van de actie (ὄψον = voeding), en in het bijzonder gaat het om vervalste levensmiddelen en levensmiddelen van slechte kwaliteit. Met “vervalste levensmiddelen” worden levensmiddelen bedoeld die de intellectuele eigendomsrechten schenden. Met “levensmiddelen van slechte kwaliteit” worden levensmiddelen bedoeld die niet voldoen aan de Europese en nationale wetgeving.

De NOE werkt samen met de douanediensten in het kader van deze actie. Een vijftigtal zendingen werden documentair nagekeken, waarvan er bepaalde zendingen ook fysiek werden gecontroleerd.

Overzicht	Aantal
Niet-gecontroleerde zendingen	43
Gecontroleerde zendingen	11
NC zendingen	4
Inbreuken etikettering	4
Inbreuken gewichten	1
Definitieve weigering	1
Gedeeltelijke weigering	1
Heretikettering	3

Een samenvatting van de editie Opson XI (2022-2023) (PDF) met de resultaten van alle deelnemende landen is op de website van Europol gepubliceerd.