Afdrukbare versie   |  

Laatst bijgewerkt op 30.06.2020

Ook polychloorbifenylen (PCB's) vinden hun oorsprong terug in menselijke activiteiten. Ze werden gedurende decennia gebruikt in verschillende industriële toepassingen, o.a. als koelvloeistof in elektrische transformatoren, in pigmenten, verven... Ze werden gebruikt onder de vorm van complexe mengsels. Op dit ogenblik is het gebruik van PCB's in de EU verboden.

Preventie en reductie van humane blootstelling gebeurt o.m. door de bronnen aan te pakken, bijvoorbeeld door industriële processen onder controle te houden of door maatregelen te nemen die de emissie beperken of elimineren. Hoewel het gebruik van PCB's verboden is, kunnen ze nog teruggevonden worden in bijvoorbeeld oude elektrische installaties. Een gepaste afvalverwerking is in dat opzicht dus zeer belangrijk.

Het FAVV besteedt in het bijzonder aandacht aan het risico voor contaminatie van de voedselketen door dioxines en PCB's en neemt jaarlijks monsters in de levensmiddelensector en de diervoedersector. In België is het verplicht in de diervoedersector om analyses uit te voeren op dioxines en dioxineachtige PCB's voordat kritische grondstoffen op de markt worden gebracht en dit op kosten van het bedrijf. Na herhaalde incidenten werd de Europese Commissie geïnspireerd door deze aanpak en verplicht ze sinds 2012 een monitoring van de kritische grondstoffen (oliën, vetten en hun afgeleide producten) en de samengestelde voeders die deze bevatten.

PAK’s (Polycyclische aromatische koolwaterstoffen)

Bij onvolledige verbranding van organische producten worden polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) gevormd waarvan sommige wellicht genotoxisch en kankerverwekkend zijn voor de mens. PAK's worden in levensmiddelen gevormd bij het opwarmen en drogen wanneer verbrandingsproducten rechtstreeks met het levensmiddel in contact komen. Dat is het geval voor koffie tijdens het roosterproces, het roken van vis en vlees, grillades en roosteren, meer in het bijzonder op houtvuur.

Grote hoeveelheden PAK's kunnen ook in geraffineerde olie worden aangetroffen. In dat geval kunnen de PAK's via een behandeling met actieve kool eruit worden gehaald.

Een andere mogelijke bron van blootstelling aan PAK's via levensmiddelen is de afzetting op vis en zeevruchten besmet door verontreiniging van de zee. Voor bepaalde levensmiddelen is een maximale limiet voor de PAK benzo(a)pyreen vastgesteld. Sinds 1 juli 2012 is ook een norm voor de som van 4 PAK's (benzopyreen, benzantraceen, benzofluorantheen en chryseen) van toepassing in bepaalde levensmiddelen en bepaalde diervoeders. Voor natuurlijk mineraalwater en andere types water van drinkwaterkwaliteit zijn er aangepaste normen voor PAK’s. In 2019 werd, afhankelijk van het type water, een selectie uit volgende PAK’s geanalyseerd: benzo(a)pyreen, benzo(b)fluorantheen, benzo(k)fluorantheen, benzo(ghi)peryleen, indeno(1,2,3-cd)pyreen) en fluoranteen.

Er wordt eveneens toezicht gehouden op verschillende ongewenste zaden (o.a. Crotalaria, Ambrosia, Datura en Ricin). Deze kunnen voor sommige dieren giftig zijn.

• Klein kruiskruid (Senecio vulgaris) en alle andere in België voorkomende kruiskruiden bevatten pyrrolizidine alkaloïden die giftig zijn voor de meeste zoogdieren. Het regelmatig eten van planten die pyrrolizidinealkaloïden bevatten, gaat gepaard met leverschade. Aangezien de bladeren van het klein kruiskruid erg lijken op die van rucola werd deze plant soms aangetroffen in rucola die zich in de handel bevond.
• In 2009 en 2010 rapporteerden de Europese lidstaten – en het FAVV – een toenemend aantal consumentenklachten over een bittere nasmaak na consumptie van niet-eetbare pijnboompitten. De oorzaak hiervan was het frauduleus bijmengen van niet-eetbare soorten met andere partijen ingevoerd vanuit China. In 2011 heeft de Europese Commissie in samenwerking met de Chinese autoriteiten en de Chinese Kamer van Koophandel een lijst opgesteld van geaccrediteerde Chinese exporteurs die enkel eetbare soorten exporteren naar de EU en er werd ook een certificatiesysteem ingesteld.

• Acrylamide is een neurotoxische en carcinogene stof. Deze stof wordt gevormd in bepaalde koolhydraatrijke voedingsmiddelen bij bakprocessen aan hoge temperaturen (meer dan 120°C) met lage vochtigheid, zoals frituren, bakken in de oven, grillen, maar ook in de industriële verwerking. De reactie die plaatsvindt geeft een goudgele kleur aan de voedingsmiddelen. De levensmiddelen die het meest bijdragen tot de blootstelling van consumenten aan acrylamide zijn gefrituurde producten op basis van aardappelen, koffie, koeken en gegrilde of verse broodjes. In Verordening (EU) 2017/2158 zijn referentieniveaus vastgesteld. Het gaat om prestatie-indicatoren.
• Ethylcarbamaat is een contaminant die in verband wordt gebracht met het verwerkingsproces van steenvruchten op alcohol. Deze stof is voornamelijk aanwezig in alcoholhoudende dranken van steenvruchten (kersen, pruimen, mirabellen en abrikozen). Ethylcarbamaat is waarschijnlijk carcinogeen voor de mens. De Europese richtwaarde bedraagt 1 mg/l.
• Perfluoralkylverbindingen vormen een groep van synthetische chemische stoffen waartoe onder andere perfluoroctaansulfonaat (PFOS) en perfluoroctaanzuur (PFOA) behoren. Deze twee chemische producten die sinds het midden van de 20ste eeuw op grote schaal worden gebruikt in industriële- en courante consumententoepassingen zijn persistent in het milieu. Perfluoralkylverbindingen kunnen aanwezig zijn in levensmiddelen zoals vis, eieren of vlees.