Microbiologisch contaminanten Afdrukbare versie |  Laatst bijgewerkt op
22.06.2020
Elk jaar voert het FAVV meerdere tienduizenden microbiologische analyses uit op monsters uit de hele voedselketen. Zo worden pathogene micro-organismen opgespoord (Salmonella, Campylobacter, STEC- o.a. E. coli O157, O103, O104:H4, O111, O145 en O26), Listeria monocytogenes, Hepatitis A-virus, Norovirus, Cronobacter spp., Vibrio cholereae, Vibrio parahaemolyticus, Yersinia enterocolitica) en indicatororganismen voor de hygiëne (totaal kiemgetal, E. coli, Enterobacteriaceae, gisten en schimmels). Sommige indicatoren zoals coagulase positieve Staphylococcus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens en Clostridium botulinum kunnen bij hoge aantallen toxines produceren die humaan pathogeen zijn.
Indicator micro-organismen
Indicatororganismen zijn micro-organismen waarvan de aanwezigheid of concentratie samenhangt met de beheersing van de proceshygiëne. Het kunnen indicatoren zijn van een initiële microbiële contaminatie van rauwe producten, van de beheersing van contaminaties na hittebehandeling, van de hygiëne bij het hanteren van levensmiddelen, van de bewaaromstandigheden, ... Voorbeelden zijn Enterobacteriaceae of E. coli voor de opvolging van fecale contaminatie en gisten en schimmels voor de monitoring van contaminatie via de lucht.
Opgelet, hygiënecriteria voor één schakel in de voedselketen kunnen beschouwd worden als een veiligheidscriterium voor een andere schakel in de keten. Bijvoorbeeld, binnen dezelfde keten is Salmonella een proceshygiëne-indicator tijdens het slachten en een veiligheidscriterium voor gehakt vlees.
Bemonsteringsmateriaal
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 1.471 |
83 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| AMR |
1.183 |
100 |
- |
| Campylobacter |
513 |
94,3 |
1 |
| E. coli |
1.039 |
99,6 |
- |
| Enterobacteriaceae |
150 |
92,7 |
- |
| Totaal kiemgetal |
150 |
90 |
1 |
| Salmonella |
1.498 |
94,1 |
9 |
| Totaal |
3.322 |
96,2 |
10 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| PV |
4 |
| Waarschuwingen |
1 |
| Andere |
5 |
| Totaal |
10 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Swabs |
52 |
Salmonella |
| Nekvel |
37 |
Salmonella |
| Nekvel |
29 |
Campylobacter |
| Swabs |
15 |
Totaal kiemgetal |
| Swabs |
11 |
Enterobacteriaceae |
| Swabs |
4 |
E. coli |
Diervoeders
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 202 |
81 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Enterobacteriaceae |
238 |
95 |
11 |
| Totaal |
238 |
95 |
11 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| PV |
4 |
| Inbeslagnemingen |
3 |
| Waarschuwingen |
1 |
| Andere |
3 |
| Totaal |
11 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Volledige diervoeders |
7 |
Enterobacteriacea |
| Hondenkluiven |
4 |
Enterobacteriacea |
| Dierlijke eiwitten NHC |
1 |
Enterobacteriacea |
Levensmiddelen
WGS – Listeria monocytogenes
In oktober 2019 werd een terugroepactie georganiseerd van vleesproducten afkomstig van een Nederlands bedrijf. Onderzoek van de Nederlandse autoriteiten had aan het licht gebracht dat 19 zieken in Nederland met listeriose konden gelinkt worden aan met Listeria monocytogenes gecontamineerde producten van dit bedrijf. Er vielen ook 3 overlijdens en een miskraam te betreuren in Nederland. De oorzaak van deze voedseluitbraak kon worden geïdentificeerd dankzij het inzetten van een gesofisticeerde techniek, nl. whole genome sequencing (WGS). Hiermee wordt het DNA van bacteriën gedetailleerd in beeld gebracht. Door het DNA afkomstig van de bacteriën die de ziekte veroorzaakten te vergelijken met DNA afkomstig van bacteriën die voedingsmiddelen hebben gecontamineerd en dit te combineren met de voedselconsumptiegegevens van de patiënten, kon de link tussen de patiënten en de voeding worden gelegd.
Het inzetten van WGS is niet enkel een middel om uitbraken die reeds aan de gang zijn beter te identificeren, maar de resultaten van deze analyses kunnen ook signaleren dat er mogelijks een listeriaprobleem is in een bedrijf waarvan men zich niet bewust is. Een dergelijk signaal dient de bedrijven in de voedselketen aan te zetten tot verder onderzoek om een eventuele uitbraak te voorkomen. Meer en meer wordt WGS gebruikt bij zowel controles uitgevoerd door officiële instanties als door levensmiddelenbedrijven. WGS is dé weg die we op microbiologisch analytisch vlak moeten inslaan. Ook het FAVV is daarvan overtuigd en heeft, op voorwaarde dat het daarvoor op ad-hocbasis over de nodige middelen beschikt, voorgesteld om WGS op een meer systematische wijze te gebruiken.
|
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 4.927 |
3.216 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| AMR |
1.500 |
100 |
- |
| Clostridium perfringens |
178 |
100 |
- |
| Anaerobe sulfietreducerende Clostridia |
49 |
100 |
- |
| Coliformen |
51 |
94,1 |
- |
| E. coli |
5.215 |
98 |
26 |
| Enterobacteriaceae |
1.726 |
93,5 |
10 |
| Enterococcen |
97 |
95,9 |
2 |
| Totaal kiemgetal |
2.112 |
88,1 |
55 |
| Gisten en schimmels |
425 |
97,2 |
- |
| Pseudonomas aeruginosa |
81 |
100 |
- |
| Sporen van sulfiet reducerende anaeroben |
44 |
100 |
- |
| Streptocoques |
43 |
100 |
- |
| Totaal |
7.867 |
94,1 |
90 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een ander bedrijf |
55 |
| Waarschuwingen |
14 |
| PV |
2 |
| Inbeslagnemingen |
1 |
| Andere |
18 |
| Totaal |
90 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Vlees |
133 |
Totaal kiemgetal |
| Kaas |
55 |
Enterobacteriaceae |
| Schaaldieren |
47 |
Totaal kiemgetal |
| Vleesbereidingen |
43 |
Totaal kiemgetal |
| Boter |
29 |
E. coli |
| Kaas |
22 |
E. coli |
| Vlees |
20 |
E. coli |
| Vleesproducten |
16 |
Enterobacteriaceae |
| Consumptie-ijs |
14 |
Enterobacteriaceae |
| Boter |
12 |
Enterobacteriaceae |
| Tweekleppige weekdieren |
8 |
E. coli |
| Melk |
6 |
Enterobacteriaceae |
| Vleesproducten |
6 |
Gisten en schimmels |
| Melk |
5 |
Totaal kiemgetal |
| Schaaldieren |
5 |
E. coli |
| Vissalade |
5 |
Gisten en schimmels |
| Consumptie-ijs |
4 |
Totaal kiemgetal |
| Insecten |
4 |
Totaal kiemgetal |
| Water |
4 |
E. coli |
| Water |
4 |
Enterococcen |
| Tofu |
3 |
Totaal kiemgetal |
| Vleesbereidingen |
3 |
E. coli |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
3 |
E. coli |
| Water |
3 |
Coliformen |
| Yoghurt |
3 |
Enterobacteriaceae |
| Bereidingen op basis van rauwe eieren |
2 |
Totaal kiemgetal |
| Insecten |
2 |
E. coli |
| Kiemgroenten |
2 |
E. coli |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
2 |
E. coli |
| Tempeh |
2 |
Totaal kiemgetal |
| Tofu |
2 |
E. coli |
| Vegetarische producten |
2 |
Totaal kiemgetal |
| Volledige zuigelingenvoeding |
2 |
Enterobacteriaceae |
| Water |
2 |
Totaal kiemgetal |
| Dranken op basis van melk |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Karnemelk |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Kurkuma |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Opvolgzuigelingenvoeding |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Producten op basis van insecten |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Rijst |
1 |
E. coli |
| Schaaldierensalade |
1 |
Gisten en schimmels |
| Slachtafval |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Vissen |
1 |
E. coli |
| Vleesproducten |
1 |
E. coli |
| Vleesproducten |
1 |
Totaal kiemgetal |
| Voedingsmiddelen voor medisch gebruik, speciaal bestemd voor zuigelingen |
1 |
Enterobacteriaceae |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
1 |
Totaal kiemgetal |
Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 37 |
3 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Enterobacteriaceae |
54 |
100 |
- |
| Totaal |
540 |
100 |
- |
Water (niet gebruikt als drank)
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 141 |
130 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Clostridium perfringens |
96 |
100 |
- |
| Coliformen |
34 |
94,1 |
2 |
| E. coli |
142 |
99,3 |
- |
| Enterococcen |
55 |
98,2 |
2 |
| Totaal kiemgetal |
2 |
100 |
- |
| Totaal |
0 |
97,2 |
4 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
2 |
| Andere |
2 |
| Totaal |
4 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Water gebruikt in bereidingen |
2 |
Coliformen |
| Water gebruikt in bereidingen |
1 |
Enterococcen |
| Water (niet gebruikt als drank) |
1 |
E. coli |
Pathogene micro-organismen
Bij het analyseren van voedingsmiddelen op pathogenen, wordt gefocust op de micro-organismen die ziekte kunnen veroorzaken bij de mens door de consumptie van levensmiddelen die ziekteverwekkers bevatten. Sommige bacteriën produceren toxines waardoor men ziek wordt. Onder de pathogene micro-organismen vallen bacteriën (vb. Listeria monocytogenes, Salmonella, shigatoxineproducerende E. coli (STEC), Yersinia enterocolitica) en virussen (vb. Norovirus, Hepatitis A virus).
Contactmaterialen
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 3 |
3 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Norovirus |
12 |
100 |
- |
| Totaal |
12 |
100 |
- |
Diervoeders
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 829 |
465 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Salmonella |
922 |
98,0 |
19 |
| Totaal |
922 |
98,0 |
19 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Inbeslagnemingen |
4 |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een ander bedrijf |
3 |
| Waarschuwingen |
1 |
| PV |
1 |
| Andere |
10 |
| Totaal |
19 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Dierlijke eiwitten NHC |
8 |
Salmonella |
| Producten van landdieren |
3 |
Salmonella |
| Granen : producten en bijproducten |
2 |
Salmonella |
| Hondenkluiven |
2 |
Salmonella |
| Aanvullende diervoeders |
1 |
Salmonella |
| Eierprodukten NHC |
1 |
Salmonella |
| Volledige diervoeders |
1 |
Salmonella |
Levensmiddelen
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 7.276 |
4.234 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Bacillus cereus |
1.300 |
99,2 |
- |
| Campylobacter |
1.864 |
98,4 |
2 |
| Clostridium botulinum |
51 |
100 |
- |
| Cronobacter sakazakii |
304 |
100 |
- |
| Hepatitis A Virus |
734 |
100 |
- |
| Listeria monocytogenes |
8.115 |
99,4 |
16 |
| Norovirus |
209 |
98,6 |
3 |
| Salmonella |
5.402 |
98,1 |
7 |
| Shigella spp |
9 |
100 |
- |
| Staphylococcus |
3.299 |
98,9 |
8 |
| STEC |
3.378 |
99,4 |
2 |
| Vibrio cholerae |
227 |
100 |
- |
| Vibrio cholerae pathogène |
1 |
100 |
- |
| Vibrio parahaemolyticus |
95 |
100 |
- |
| Humaan pathogene Yersinia enterocolitica |
328 |
99,1 |
- |
| Totaal |
13.964 |
98,2 |
37 |
Maatregelen naar aanleiding van non-conformiteiten
| |
Aantal
maatregelen |
| Waarschuwingen |
6 |
| PV |
4 |
| Inbeslagnemingen |
3 |
| Maatregelen ingevolge non-conformiteiten bij een andere operator |
1 |
| Andere |
23 |
| Totaal |
37 |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Vlees |
70 |
Salmonella |
| Vlees |
27 |
Campylobacter |
| Kaas |
24 |
Staphylococcus |
| Vleesproducten |
17 |
Listeria monocytogenes |
| Boter |
16 |
Listeria monocytogenes |
| Slachtafval |
13 |
Salmonella |
| Swabs |
11 |
STEC |
| Vleesbereidingen |
9 |
Salmonella |
| Kaas |
8 |
Listeria monocytogenes |
| Boter |
4 |
Staphylococcus |
| Bereidingen op basis van rauwe eieren |
3 |
Staphylococcus |
| Swabs |
3 |
Norovirus |
| Tweekleppige weekdieren |
3 |
Norovirus |
| Vlees |
3 |
STEC |
| Vleesproducten |
3 |
Salmonella |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
3 |
Salmonella |
| Groentesap |
2 |
Campylobacter |
| Koude kant-en-klare maaltijden |
2 |
Bacillus cereus |
| Schaaldieren |
2 |
Staphylococcus |
| Schaaldierensalade |
2 |
Listeria monocytogenes |
| Swabs |
2 |
Humaan pathogene Yersinia enterocolitica |
| Visfilets |
2 |
Listeria monocytogenes |
| Vissalade |
2 |
Staphylococcus |
| Vleesbereidingen |
2 |
Listeria monocytogenes |
| Vleesbereidingen |
2 |
STEC |
| Bereidingen op basis van rauwe eieren |
1 |
Salmonella |
| Boter |
1 |
STEC |
| Kaas |
1 |
STEC |
| Komijn |
1 |
Bacillus cereus |
| Melk |
1 |
Bacillus cereus |
| Melk |
1 |
STEC |
| Munt |
1 |
Salmonella |
| Paprikapoeder |
1 |
Salmonella |
| Rijst |
1 |
Bacillus cereus |
| Schaaldieren |
1 |
Salmonella |
| Sushi |
1 |
Bacillus cereus |
| Sushi |
1 |
Listeria monocytogenes |
| Sushi |
1 |
Norovirus |
| Vissen |
1 |
Bacillus cereus |
| Vissen |
1 |
Listeria monocytogenes |
| Vlees |
1 |
Bacillus cereus |
| Vleesbereidingen |
1 |
Bacillus cereus |
| Vleesbereidingen |
1 |
Campylobacter |
| Vleesbereidingen |
1 |
Humaan pathogene Yersinia enterocolitica |
| Voedingspasta |
1 |
Bacillus cereus |
| Warme kant-en-klare maaltijden |
1 |
Bacillus cereus |
Meststoffen, bodemverbeterende middelen, teeltsubstraten en zuiveringsslib
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 42 |
4 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Salmonella |
61 |
96,7 |
- |
| Totaal |
61 |
96,7 |
- |
Non-conformiteiten
| |
Aantal monsternemingen |
Non-conforme parameters |
| Dierlijke eiwitten NHC |
2 |
Salmonella |
Water (niet gebruikt als drank)
| Aantal missies |
Aantal operatoren |
| 53 |
48 |
| |
Aantal monsternemingen |
Gunstige
monsternemingen (%) |
Aantal
maatregelen |
| Norovirus |
2 |
100 |
- |
| Salmonella |
21 |
100 |
- |
| Staphylococcus |
44 |
100 |
- |
| STEC |
20 |
100 |
- |
| Totaal |
87 |
100 |
- |
|
