Monsternemingen en analyses Afdrukbare versie |  Laatst bijgewerkt op
13.05.2022
De kernopdracht van het FAVV is waken over de veiligheid van de voedselketen door middel van controles. Het FAVV voert zijn taken uit aan de hand van een jaarlijks geactualiseerd controleprogramma, aangevuld met specifieke acties. Niet-geplande maar noodzakelijke controles worden binnen redelijke termijnen uitgevoerd. De inspectie- en bemonsteringsprogramma’s zijn statistisch onderbouwd en gebaseerd op objectieve parameters.
Het FAVV beschikt over een netwerk van performante laboratoria: 5 eigen laboratoria die voortdurend de nieuwste technologieën opvolgen, een netwerk van ongeveer 60 externe door het FAVV erkende laboratoria en een netwerk van referentielaboratoria die als “centre of excellence” fungeren.
Convenant 2021-2024 betreffende het verantwoord gebruik van antibiotica bij dieren
In de strijd tegen de antimicrobiële resistentie werd in 2016 het ‘Convenant AB 2016-2020’ ondertekend door 15 partnerorganisaties, AMCRA en de federale overheid. Hierin werden naast strategische en operationele doelstellingen ook reductiedoelstellingen voor het verminderen van het algemeen gebruik van antibiotica, kritisch belangrijke antibiotica en met antibiotica gemedicineerde voeders vastgelegd. In de periode 2011-2020 werd een reductie van 40,2% opgetekend voor het algemeen gebruik van antibiotica, van 70,1% voor het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica en van 70,4% voor het gebruik van met antibiotica gemedicineerde voeders, wat een zeer positieve ontwikkeling is die aantoont dat het systeem van overleg en samenwerking dat tussen alle belanghebbenden is opgezet, werkt. Meer info over dit convenant en de geboekte resultaten zijn terug te vinden op de website van het FAVV.
De strijd tegen de antimicrobiële resistentie is nog niet gestreden. Aan de hand van de ondertekening van het tweede ‘Convenant AB’ voor de periode 2021-2024 onderstrepen de 21 partnerorganisaties (op dit moment), AMCRA en de federale overheid hun engagement om het gebruik van antibiotica bij dieren verder te reduceren. Er zijn 4 nieuwe reductiedoelstellingen opgenomen, te bereiken tegen 2024:
• een maximaal totaal gebruik van antibiotica van 60 mg/PCU, wat gelijk is aan een reductie van 65% ten opzichte van 2011;
• een maximaal gebruik van colistine van 1 mg/PCU;
• een reductie van 75% in het gebruik van met antibiotica gemedicineerd voeder;
• minder dan 1% zware gebruikers onder de varkens-, vleeskalveren-, braadkippen- en leghennenbedrijven.
Ook het gebruik van kritisch belangrijke antibiotica moeten minstens met 75% ten opzichte van 2011 gedaald zijn. Naast de reductiedoestellingen zijn onder meer ook acties opgenomen in dit convenant voor de gezelschapsdierensector. De doelstellingen en de geplande acties maken eveneens deel uit van het Belgisch One Health Nationaal Actieplan tegen antimicrobiële resistentie als acties voor de dierlijke pijler. Alhoewel er nog een hele weg te gaan is, zien de eerste resultaten er al veelbelovend uit. |
Wat zijn de maximale residulimieten (MRL’s)?
Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen bij de productie van groenten, fruit en akkerbouwgewassen kan sporen van residuen achterlaten in levensmiddelen die in de handel worden gebracht. Voor elk gewasbeschermingsmiddel worden maximale residulimieten (MRL’s) vastgesteld in de Europese wetgeving. Deze MRL's zijn veilig geacht voor de gezondheid en maken het mogelijk na te gaan of de gewasbeschermingsmiddelen correct zijn gebruikt (enkel producten gebruiken die toegelaten zijn voor dat gewas, in acht nemen van de juiste dosering en van de wachttijd tot de oogst,...).
Deze MRL’s zijn geen toxicologische grenzen en een overschrijding van de MRL betekent dan ook niet noodzakelijk - en zelfs zelden - een risico voor de gezondheid, maar is een teken van verkeerd gebruik van het bestrijdingsmiddel. Levensmiddelen waarvan de MRL niet nageleefd worden, mogen niet op de markt gebracht worden.
Wie controleert residuen van gewasbeschermingsmiddelen in levensmiddelen?
Zoals voorgeschreven door de EU-wetgeving zijn de voedingsbedrijven verantwoordelijk voor de producten die ze op de markt brengen en moeten ze over een autocontrolesysteem beschikken. Als eerste verantwoordelijke voeren ze analyses uit in het kader van hun autocontrole om na te gaan of hun producten aan de MRL voldoen. Ze mogen de non-conforme producten niet in de handel brengen en, in het geval waarbij een product een risico voor de gezondheid vormt, moeten ze het FAVV daarvan in kennis stellen volgens het beginsel van de meldingsplicht.
Het FAVV voert ook een controleprogramma in voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen in levensmiddelen op basis van de risico’s. Dat programma besteedt bijzondere aandacht aan de levensmiddelen waarbij er mogelijk overschrijdingen van de MRL’s zouden kunnen zijn. Elk jaar neemt en analyseert het FAVV ongeveer 3.500 monsters van fruit, groenten, granen en andere producten van plantaardige oorsprong. Meer dan 650 verschillende residuen van gewasbeschermingsmiddelen kunnen per staal worden geanalyseerd. België gebruikt in feite één van de breedste analytische scopes van Europa.
Er worden ook tijdelijke verscherpte controles op de invoer van risicoproducten uit bepaalde derde landen ingevoerd op alle Europese punten van binnenkomst (luchthavens, havens,...) om producten die niet aan de MRL's voldoen, te kunnen onderscheppen voordat ze op de markt worden gebracht. Momenteel gaat het om een vijftigtal product-oorsprong-combinaties zoals thee uit China, bonen uit Kenia, paprika's uit Uganda en citrusvruchten uit Turkije.
Wat zijn de resultaten van de uitgevoerde controles?
De laatste jaren lag het conformiteitspercentage (= voldoen aan de wettelijke eisen) van groenten, fruit en granen die op de Belgische markt door het FAVV zijn geanalyseerd, tussen 97,5 en 98%. De Europese producten vertoonden steeds een conformiteitspercentage dat hoger is dan de producten die worden ingevoerd vanuit derde landen. Dit verschil is te verklaren door het gebruik in de derde landen van stoffen die in Europa niet meer zijn toegestaan en waarvoor de Europese MRL's op zeer lage limieten zijn vastgesteld. In 2020 werd bijvoorbeeld het insecticide chloorpyrifos in de EU verboden en werden de MRL's verlaagd tot 0,01 mg/kg in alle levensmiddelen. Deze stof wordt echter nog steeds gebruikt in derde landen en door de MRL te verlagen werden meer non-conformiteiten bij ingevoerde producten in 2021 vastgesteld.
Het FAVV stelt jaarlijks een gedetailleerd verslag op over de controles op residuen van gewasbeschermingsmiddelen in België. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) publiceert elk jaar een overzicht van de controles op residuen van gewasbeschermingsmiddelen in Europa.
Wat gebeurt er als een levensmiddel niet aan de MRL's voldoet?
Wanneer wordt vastgesteld dat een MRL in een levensmiddel is overschreden, wordt altijd een risico-analyse uitgevoerd om te bepalen of deze overschrijding een risico inhoudt voor de gezondheid van de consument. Als het levensmiddel werd verdeeld en potentieel gevaarlijk blijkt te zijn voor de gezondheid, dan worden alle noodzakelijke maatregelen getroffen om te vermijden dat het product wordt geconsumeerd. Alle productterugroepingen worden gepubliceerd op de website van het FAVV. Er wordt ook een inspectie uitgevoerd bij de verantwoordelijke van het product om de reden van de overschrijding van de MRL vast te stellen en indien nodig bijkomende analyses uit te voeren. |
Globale analyseresultaten
Resultaten van de monsternemingen
Aantal
missies |
Aantal
operatoren |
| 28.140 |
12.640 |
|
| Totaal aantal monsternemingen |
Gunstige monsternemingen (%) |
| 68.848 |
97,54 |
|
In onderstaande tabel wordt het aantal monsternemingen gegeven voor een aantal parameters. Tijdens een monsterneming kunnen meerdere soorten parameters worden geanalyseerd.
| |
Aantal
monsternemingen
2021 |
Gunstige
monsternemingen (%)
2021 |
| Additieven en aroma’s |
945 |
87,2 |
| Allergenen |
469 |
97,7 |
| Kwaliteit – Samenstelling |
1.167 |
90,5 |
| Bestraling |
123 |
100 |
| GGO’s |
461 |
98,9 |
| Dioxines en PCB’s |
2.670 |
99,6 |
| Mycotoxines |
2.144 |
99,0 |
| Zware metalen |
1.753 |
99,2 |
| PAK’s |
600 |
99,8 |
| Mariene biotoxines en histamine |
319 |
100 |
| Migratie |
836 |
97,5 |
| Radioactiviteit |
1 |
100 |
| Andere contaminanten |
994 |
98,8 |
| Contaminanten waarvoor geen norm werd vastgelegd |
610 |
Pas d’application |
| Indicatormicro-organismen |
8.964 |
95,5 |
| Pathogene micro-organismen |
14.264 |
98,3 |
| Residuen van bestrijdingsmiddelen |
4.639 |
97,3 |
| Geneesmiddelen |
16.447 |
99,5 |
| Overige verboden stoffen |
151 |
89,4 |
| BSE |
1.288 |
97,4 |
| Plantengezondheid |
9.791 |
96,0 |
De resultaten in het kader van de bestrijding van antibioticaresistentie zijn terug te vinden in het zesde jaarverslag over de activiteiten en resultaten ‘2021’ gepubliceerd op de website van het FAVV. |
